Anayasa Mahkemesi (AYM), üniversitelerde izin almadan ‘bildiri dağıtıp, afiş-pankart asmayı’ ve ‘toplantı düzenlemeyi’ cezalandıran Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Kanunu’ndaki hükümleri iptal etti.
AYM, Şubat 2023’te AKP’nin değiştirdiği CHP’nin de itiraz ettiği kanun maddeleri için “İfade özgürlüğü ihlali” dedi.
Ayrıca üniversite öğrencilerinin suç niteliği taşıyan eylemleri nedeniyle mahkeme kararı olmaksızın disiplin cezasına çarptırılmasını da Anayasa’ya aykırı buldu.
‘İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNE YÖNELİK KISITLAMADIR’
AYM üniversitelerde bildiri dağıtıp, afiş veya pankart asmayı sınırlandıran kanun maddesi için “Demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun değil” dedi. Kanun maddesinin otosansüre yol açtığını belirtti. AYM, şu ifadeleri kullandı:
“Dava konusu kural, yükseköğretim kurumu içinde bildiri dağıtmak, afiş veya pankart asmak şeklindeki faaliyetlerin izinsiz yapılması hâlinde kınama cezasıyla cezalandırılmasını öngörmektedir. Bu itibarla kuralın öğrencilerin ifade özgürlüklerine yönelik sınırlama niteliği taşıdığı açıktır.
‘DÜŞÜNCENİN HENÜZ İFADE EDİLMEDEN İZNE BAĞLANMASI…’
İfade özgürlüğünü sınırlamaya yönelik bir kanuni düzenlemenin şeklen var olması yeterli olmayıp yasal kuralların keyfîliğe izin vermeyecek şekilde belirli ve öngörülebilir nitelikte olması gerekir. Düşüncenin, henüz ifade edilmeden önceden izne bağlanması, denetlenmesi veya tümden yasaklanması, idarenin denetiminden geçirilmeksizin, izni alınmaksızın açıklanan düşüncelerin yaptırıma tabi tutulması suretiyle kategorik olarak engellenmesi, ifade özgürlüğüne yönelik ağır sınırlama örnekleridir. Bu tür sınırlamalar, kişi ve grupların düşüncelerini açıklamadan önce sıkı bir otosansüre tabi tutmaları sonucunu doğurur.
Bu bağlamda, ifade özgürlüğü kapsamındaki eylemlerin izin alınmadan gerçekleştirilmesini kategorik olarak disiplin yaptırımına tabi tutmak suretiyle sınırlamanın anılan hak bakımından demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.”
ÖĞRENCİLERE VERİLEN DİSİPLİN CEZALARI
AYM üniversitelerde izin almadan toplantı düzenleyenlere disiplin cezası verilmesini öngören yasa maddesi için de Anayasa’nın ‘Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı’ başlıklı 34. maddesini hatırlattı.
Anayasa’nın 13. maddesindeki ‘Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması’na aykırı olduğunu belirtti. AYM, şu değerlendirmeyi yaptı:
“Anayasa’nın toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı bakımından özel olarak öngördüğü güvenceyi dikkate almayan kuralın Anayasa’nın 13. maddesinde belirtilen, sınırlamanın Anayasa’nın sözüne aykırı olamayacağı hükmüne aykırılık teşkil ettiği sonucuna varılmıştır.”
