On iki yılı aşkındır sürdürdüğüm aktivizm çalışmalarının bir parçası olarak, HIV hakkında sağlıklı bir toplumsal tartışma sürdürülebilmesine katkı sunabilmek umuduyla Dokuz8haber için yazdığım #hivbilgisi yazılarında bu kez HIV algısını kökünden değiştiren Belirlenemeyen eşittir Bulaştırmayan hakkında yazmak istedim.
Belirlenemeyen eşittir Bulaştırmayan ya da kısa adıyla B eşittir B, HIV’e dair bildiğimizi sandığımız her şeyi yeniden gözden geçirmemizi gerektiriyor. Çünkü gücünü bilimsel kanıtlardan bu slogan, etkin ilaç tedavisi ile vücutlarındaki HIV tamamen baskılanan HIV pozitif bireylerin –kondomsuz cinsel ilişkilerde bile- virüs bulaştırmayacaklarını vurguluyor.
Belirlenemeyen eşittir Bulaştırmayan *kampanyası 6 yılda 105 ülkede ve aralarında çeşitli sağlık bakanlıklarının da bulunduğu 1050’den fazla kurumsal imzacıya/partnere ulaştı. Uluslararası kampanya yüzlerinden ve kurul üyelerinden biri olarak Türkiye’nin böyle önemli bir aktivizm olayında ön saflarda görünmesini sağlama gururuna yaşamama vesile olan bu aktivizm hareketi, paylaştığı bilimsel kanıtlarla dünyanın her yerindeki HIV ile yaşayan bireylere bulaştırıcı/tehlikeli gözüyle bakan ayrımcı anlayışın derhal değişmesini gerektiriyor. Çünkü bilimsel kanıtlar diyor ki; bulaştırıcı değiller!
(*Kampanya hakkında detaylı bilgiyi www.preventionaccess.org, Belirlenemeyen eşittir Bulaştırmayan hakkındaki bilimsel gerçekleri www.kirmizikurdele.org/bulastirmayan adresinde okuyabilirsiniz.)
Ben de bu büyüklükte küresel bir kampanyanın yüzlerinden biri olarak dünyanın çeşitli yerlerinde kampanya adına çalışmalar yapmaya ve bu devrimci kampanyanın temelindeki özgürleştirici bilimsel kanıtların yaygınlaşarak Türkiye ve Dünyanın her yerindeki HIV ile yaşayanların özgürleşmesine katkı sunmaya çalışmaya devam ediyorum.
Sonraki yıllarda UNAIDS, CDC, farklı ülkelerin sağlık bakanlıkları gibi önemli otoritelerin ve kurumların da onaylayarak HIV tedavi rehberlerine aldıkları bu önemli bilgi, her ne kadar yüzden fazla ülkede binden fazla kurumsal imzacı/partner tarafından yaygınlaştırılıyor ve uygulanıyor olsa da, hala yeteri kadar anlaşılmamış olabilir.
O yüzden bu yazıda Belirlenemeyen = Bulaştırmayan (B eşittir B) hakkında en önemli beş soruya yanıt vermek istedim.
1. *Belirlenemeyen eşittir Bulaştırmayan tam olarak ne demek?
Belirlenemeyen = Bulaştırmayan, düzenli HIV ilaç tedavisi ile virüs yükleri Belirlenemeyen seviyeye/B seviyeye baskılanan HIV pozitif kişilerin, ilaç tedavisine TAM UYUM ve TAM SADAKATLE devam ettiği ve bu seviyeyi koruduğu sürece kondomsuz ilişkilerde bile, partnerlerine HIV bulaştıramayacaklarını, bulaş riskinin SIFIR olduğunu ifade eden bir terim, Türkiye’den bir STK’nın Kırmızı Kurdele İstanbul'un dünya çapında öncülerinden biri olduğu olduğu küresel bir aktivizm hareketi/kampanyadır.
Devrim niteliğindeki bu bilimsel gelişmenin ve kampanyanın güçlü ana mesajı, arkasındaki çok güçlü bilimsel kanıtlarla şu anda 105 ülkede 1000'den fazla organizasyon tarafından duyurulan oldukça tarihi bir mesajdır.
*B eşittir B, U equals U, Undetectable equals Untransmittable
2. Belirlenemeyen = Bulaştırmayan mesajını doğrulayan/destekleyen bilimsel araştırmalar hangileri?
B EŞİTTİR B bir masal, efsane ya da hayal değil, çok ciddi ve kabul görmüş bilimsel araştırmalarla onaylanamış bir BİLİMSEL GERÇEK.
Konu ile ilgili yapılan en önemli çalışmalar, PARTNER 1 ve 2 araştırmalarıdır. Bu çalışmalara ek olarak Swiss Statement, Opposites Attract, HPTN052 araştırma ve belgeler de mutlaka anılmalı ve sıfır risk hakkında şüphesi olan herkes tarafından okunmalıdır. Tüm bu araştırmalarda çok sayıda sero-different/sero-farklı yani birinin HIV pozitif, diğerinin HIV negatif olduğu çiftler yer almışlardır.
Bu çalışmalara katılan HIV pozitif bireyler, en az altı aydır HIV ilaç tedavisi almakta ve virüs yükleri belirlenemeyen seviyededir. Aynı zamanda çalışma süresince HIV negatif bireylerin kondom, PrEP ya da PEP gibi korunma araçlarını kullanmalarına müsaade edilmemiştir.
Çalışma sonucunda, toplamda on binlerce kere korunmadan gerçekleştirilen cinsel ilişkide HIV pozitif partnerden HIV negatif partnere HIV bulaşısı tespit edilmemiştir.
Ayrıca Belirlenemeyen seviyedeki HIV pozitifi bireylerin opere edilmesinde hiçbir sorun olmadığını, hiçbir açıdan risk olmadığını doğrulamış çalışmalar da var.
3. Belirlenemeyen = Bulaştırmayan, HIV tanısı almak ve HIV ilaç tedavisine başlamak ile ilgili bakış açımızı nasıl değiştirebilir?
Günümüzde HIV ilaç tedavisinde kullanılan ilaçlar yaşam kalitesini arttırmak ve bulaş önlemek bakımlarından oldukça etkili. Bu sebeple, herkesin düzenli olarak test yaptırıp eğer virüs taşıyorlarsa bir an önce tedaviye başlamaları çok önemli.
HIV taşıyan tüm bireylerin bunu bilmeleri, tedaviye erişmeleri ve virus yüklerinin belirlenemeyen seviyeye ulaşması, dünya geneline HIV yayılımının kısa sürede ve tamamen durdurulabileceği anlamına geliyor.
B = B işte bu yüzden çok önemli.
4. Erken tanı Belirlenemeyen eşittir Bulaştırmayan açısından neden bu kadar önemli?
Erken/Doğru zamanda HIV tanısı, bağışıklık sisteminin zayıflamasına izin vermeden ilaç tedavisine başlayarak, HIV ile ilişkili hastalıkların önlenmesini sağlar ve HIV pozitif bireylerin sağlıklı, yaşam kalitesinden kaybetmeden, uzun bir ömür sürdürebilmelerini ve toplumsal hayata herkesle eşit şartlarda katılabilmelerini sağlar.
HIV çoğunlukla, HIV taşıdığını bilmeyen bireylerin, virüsü farkında olmadan başkalarına bulaştırmaları ile yayılmaktadır. Bu sebeple erken tanı sonrası ilaç kullanımına başlamak, belirlenemeyen seviyeye ulaşmayı sağlar ve yeni HIV bulaşılarını da önler.
5. Çeviride neden ''Belirlenemeyen'' ve ''Bulaştırmayan'' terimleri kullanıldı?
İngilizce orijinal adı Undetectable = Untransmittable olan kampanyanın farklı ülke ve dillerdeki tüm çevirilerinde birinci ve ikinci kelimenin aynı harfle başlaması kampanya iletişimi ve kampanya kurgusu açısından küresel bir prensip. Nitekim kampanya farklı ülkelerde N = N, I = I, J = J gibi kısaltmalarla anılıyor.
Undetectable kelimesinin en yaygın Türkçe karşılığı tespit edilemez olmakla birlikte, kelimenin yorumlarından biri de belirleneyemendir ve bir şeyin varlığının şüphe götürmez olduğu ancak o şeyin belirgin bir biçimde fark edilemiyor/görülemiyor yani belirlenemiyor oluşunun vurgulanması anlamında BELİRLENEMEYEN kelimesi seçilmiştir. Bu, HIV ilaç tedavisinin vücuttaki virüsü baskılaması ve vücutta/hücrede etkisizce gizlenir hale getirmesi durumunun çok net bir tarifidir.
Kafa karıştıran esas konu ise Bulaştırmayan terimi. Çeşitli farklı çevirilerde Bulaşmayan, Bulaşmaz gibi ifadeler de görülebilir. Ancak kampanyanın ve kampanyanın temelindeki ana mesajın ruhunun ve kanıtların güçlülüğünün vurgulanması açısından en uygun çeviri BULAŞTIRMAYANdır. ÇÜNKÜ BU KAMPANYANIN TEMELİNDEKİ ÖZNE HIV DEĞİL HIV POZİTİF KİŞİDİR. Kampanya, B eşittir B'den önce sürekli tehdit olarak görülen ve ötekileştirilen HIV pozitif kişinin özgürleşmesi ve öz güveninin yeniden inşası üzerine kurulmuştur. Kişinin HIV ilaç tedavisine bağlı olarak virüsü kondomsuz ilişkilerde bile hiç kimseye bulaştırmayacağını en iyi vurgulayan kelime BULAŞTIRMAYANdır. Yani özetlersek belirlenemeyen şey virüs, bulaştırmayan ise HIV pozitif kişidir.
Dolayısıyla hem Belirlenemeyen hem de Bulaştırmayan kelimeleri kampanyanın ruhuna ana mesajın üzerinde yükseldiği psikolojik temele en uygun kelimeler olarak yaklaşık iki haftalık bir çalışmanın sonucu olarak seçilmiştir.
Belirlenemeyen eşittir Bulaştırmayan hakkında İstanbul halkıyla yapılmış sokak röportajlarını www.kirmizikurdele.org/stops-with-u adresinde izleyebilir, daha fazla bilgi sahibi olmak için www.kirmizikurdele.org/bulastirmayan adresini ziyaret edebilirsiniz.