Çok yaşlı ve kırılgan, yandaş hastalıkları olan kişiler COVID-19 enfeksiyonunu ağır geçirme olasılıkları yüksektir, başta hafif semptomlar olsa bile her an kötüleşebilecekleri bilinmelidir. Bu nedenle bu grup ne olursa olsun yakın izlem gerektirir. Mutlaka sürekli bir hekimleri olması, hastaneye başvurması ve önerilere uyması gerekir. Mutlaka hastaneye yatış gerektirmese de sık aralıklarla durumlarının kontrol edilmesi, yeni semptomlar eklendiğinde hastaneye tekrar gitmekten çekinilmemesi önemlidir. Kan sulandırıcıları neredeyse rutin olarak kullanmaları gerekebilir.
Ciddi problemi olmayan genç kişiler için ise aşağıdakiler geçerlidir:
Aşılı olsanız da hasta olabilirsiniz, ancak ağır hasta olmanız beklenmez. Paniğe gerek duyulacak bir durum değildir.
Hangi semptom önemli? Semptom ve bulguları hafif ve ağır olarak ayırabiliriz. Halsizlik, kas ağrıları, hafif ateş hafif semptomlardandır ve çok önemli bir tavır değişikliği gerektirmez. Ancak, nefes darlığı, kan basıncı düşüklüğü gibi semptom ve bulgular alarme edicidir. Hemen hastaneye başvurulmalıdır.
Genel bakım (destek tedavi) önceliklidir ve en yararlı olan yöntemdir. Bol sıvı alınması, dengeli beslenme ve dinlenme 3 temel ayaktır. Ateş ve ağrılara yönelik olarak parasetamol, ibuprofen, naproksen gibi ağrı kesici-ateş düşürücü ajanlar kullanılabilir.
Kortikosteroid nefes darlığı ile yoğun bakımlarda izlenen olguların daha da kötüleşip solunum yetmezliğine girmesini engellemek için kullanılır, hastane dışında önerilmez.
Favipiravir, remdesivir ve hidroksiklorokin'in Covid-19 olgularında tedavi edici etkinliği olmadığı gösterildi. Favipiravir gebe olma olasılığı bulunan kadınlara kesinlikle verilmemeli. Her ilacın birçok yan etki potansiyeli vardır ve yararlı olmadığı gösterilmiş bir ajanın hastaya verilmesi zarar hanesinin ağır basmasına yol açar ve ciddi sorunlar doğurur.
Heparin ve aspirin gibi kan sulandırıcılar orta veya şiddetli COVID-19 geçiren, orta yaş ve üzeri, pıhtılaşma eğilimi daha önceden saptanmış veya hastanede yatması gereken kişilere önerilir, hekiminiz reçete edecektir.
Vitaminler ve diğer destekleyiciler: Bilinen bir vitamin eksikliği ya da kötü beslenme gibi bir durum yoksa ek vitamin almanızın yararı yoktur, sadece ekonomik durumunuzu sarsacaktır.
Öneriler:
Özetle görüldüğü gibi ciddi semptomlarınız, nefes darlığınız yoksa ilaçlara, vitaminlere boğulmanın bir anlamı yok, hatta zararlıdır.
Etkin bir aşılama programı ile toplumun %80-85’inin bağışıklanması salgını durduracak en önemli güçtür.
Yüksek risk grubundaki kişilere tarama testleri yapılarak erken saptanmaları ve izole edilmeleri önemlidir. Filyasyon-temaslı takibinin işyerlerini ve riskli tüm ortamlardaki kişileri kapsayacak şekilde genişletilmesi ve disiplinle sürdürülmesi gerekir.
Bu önlemler tamamlanıncaya kadar ara önlem olarak, kapalı mekanlara girişte hızlı testlerle tarama yapılabilir. Şu anki kullanımı ile PCR testleri bunun için uygun değildir.
Benzer şekilde meraktan veya küçük şüphelerle sık sık PCR veya antikor testi yaptırmanın da yararı yoktur, ekonomik yük getirir. Kafanızı karıştırmaktan başka işe yaramaz.
Eğitim, ulaştırma, savunma ve sağlık sektörleri gibi durdurulamayacak ve insanlarla yakın temas içinde olan kişilerin tam aşılanması zorunludur.