Oğuz Türklerinin günümüze ulaşmış en eski epik anlatıları Dede Korkut Hikayeleridir. Bu hikayeler göçebe Türklerin sosyal yaşam tarzı ve İslam öncesi inançları için pek çok ipuçları barındırır. Dede Korkut hikayeleri özeti araştıranlar için günümüze ulaşmış 12 hikayenin özetini sizlerle paylaşıyoruz!
Dede Korkut Hikayeleri Özeti: Deli Dumrul, Basat'ın Tepegözü Özeti
Dede Korkut hikayeleri karakterleri ve özellikleriyle günümüz Türk edebiyatının en eski epik destansı hikayeleri olarak bilinmektedir. Dede Korkut hikayeleri kaç hikayeden oluşur sorusunun yanıtı, günümüze ulaştığı kadarıyla 12’dir. Bu 12 hikayenin kısa özetini sizlerle paylaşıyoruz. Dede Korkut hikayeleri isimleri ve özetleri için detaylar yazımızda…
1- Dirse Han Oğlu Boğaç Han
Dede Korkut hikayeleri özetleri için ilk olarak Dirse Han Oğlu Boğaç Han hikayesinin özetini inceleyelim.
Toy edilirken Karatağ’a oturtulan ve çocuğu olmayan Dirse Han’ın bir oğlu olmuştur. Bayındır Han’ın boğasını öldürdüğü için de Dede Korkut tarafından Boğaç Han olarak adlandırılır. Çocuk daha sonra bey olur. Dirse Han’ın 40 yiğidi, çocuğu babasına kötüler.
Babası ise av esnasında oğlunu okla vurmuştur. Annesinin sütü ve kır çiçeği ise çocuğun yarasına derman olacaktır. Oğlan, daha sonra kırk yiğit tarafından kaçırılan babasını kurtarır ve Dirse Han ise oğluna taht verecektir.
Dede Korkut hikayeleri özetine bir diğer hikaye olan Kam Büre Beg Oğlu Bamsi Beyrek hikayesi özetiyle devam edelim…
2- Kam Büre Beg Oğlu Bamsi Beyrek
Bayındır Han’ın Oğuzları toplamış olduğu sohbete tüm beylerin oğullarıyla gelmesi, Büre Bey’i üzer. Oğuz beyleri ise Büre Bey için bir oğul, Bican Bey’e de doğacak çocuğa vermesi için bir kız çocuğu dilerler.
Doğan çocuk büyüdükten sonraki dönemde, kendisine hediye veren bezirgânları kafirlerden kurtararak Bamsi Beyrek adını alır.
Banu Çiçekle evleneceği gece kafirler düğünü basar ve Bamsi Beyrek’i esir alırlar. Yalancı oğlu Yaltacık, Banu Çiçek’in abisi Deli Karçar’a kanlı bir gömlek getirir ve ‘Bamsi öldü’ der.
Bu gelişmeyle Banu Çiçek Yaltacık’a verilir. Düğün gecesi esir düşen Bamsi Beyrek ise esir olduğu kaleden kaçarak yaşadığını Banu Çiçek’e bildirir. Daha sonra düğün yapılır.
Dede Korkut hikayeleri özet bilgilerine bir diğer hikayeyle devam edelim…
3- Salur Kazanın Evinin Yağmalanması
Salur Kazanoğlu, Uruz Han’ın kendisini uyarmasına rağmen Oğuz beyleriyle ava çıkmış olduğu esnada evine 300 yiğidi ve Uruz’u bırakmış olmasına rağmen düşman gelir. Gelinini, oğlunu ve eşini esir alır.
Görmüş olduğu rüyadan sonra avdan dönen Salur Kazan, düşmana gider. 10.000 koyununu düşmana vermeyen çoban da kendisiyle gelir. Oğuz beyleriyle beraber düşmanı yenerek yurtlarına dönerler.
Dede Korkut hikayeleri özetleri için bir diğer hikaye olan Kazan Beyin Oğlu Uruz Beyin Tutsak Olması özetiyle devam edelim…
4- Kazan Beyin Oğlu Uruz Beyin Tutsak Olması
Kazan Bey, oğlunun henüz kan akıtarak baş kesip, isim sahibi olmamasını dert edinir. Oğlu da babasından nasıl savaşıldığını, kan dökülmesi gerektiğini öğretmesini ister.
Kazan Han bu gelişme üzerine oğlunu ava çıkarır. Bu esnada düşman gelir ve Kazan Han düşmanla savaşmaya başlar. Kazan Han oğluna savaşı sadece izlemesini söylemiştir. Ancak oğlu, fark ettirmeden düşmanla savaşmaktadır.
Kazan Han oğlunu bulamaz, evde de göremeyince düşmanla savaştığı yere gelir. Oğlunun kılıcını orada gördüğünde esir düştüğünü anlar.
Kazan Bey, düşmana tek başına savaşmaya gider ve yenilir. Bu gelişme üzerine Hatun, kırk kızla ve başkaca Oğuz beyleriyle kafirleri yener. Oğuzlar sonrasında yurtlarına geri dönerler.
5- Kanlı Koca Oğlu Kan Turalı Hikayesi
Dede Korkut Hikayeleri özetleri arasında Kanlı Koca Oğlu Kan Turalı hikayesini özetleyelim…
Kanlı Koca isminde bir Oğuz eri, kahraman oğlu Kan Turalı’ya onu evlendirmek istediğini belirtir. Ancak oğlan, istediği kadar kahraman, gözü pek bir kız bulamaz.
Sonrasında babası arar ve Trabzon tekrürünün kızının, oğlunun istediği özelliklerde olduğunu görür. Kan Turalı, bir aslanı, bir deveyi, bir boğayı öldürmek şartıyla kızı alacaktır ve bu şartları yerine getirerek kızı alır.
Kan Turalı ve kız, evlendikleri gece saldırıya uğrar. Kafirlerle savaşma esnasında Selcen Hatun eşini arar fakat bulamaz. Bulduğu esnada da yardım eder. Kan Turalı, Selcen Hatun’un düşmanı yendiği için kendini öveceğini düşünür ve Selcen’i öldürmeye karar verir.
Birbirlerine ok çekseler de Selcen, okun başındaki demir uçları çıkarmıştır. Birbirlerini böylece deneyen Kan Turalı ve Selcen, yurtlarına geri dönerler.
Dede Korkut hikayeleri özetlerinden bir diğeri olan Koca Duha Oğlu Deli Dumrul Hikayesi özetini aktaralım…
6- Koca Duha Oğlu Deli Dumrul Hikayesi Özeti
Dua Koca oğlu Deli Dumrul, kuru bir çayın üzerine köprü diker. Geçenlerden de geçmeyenlerden de akçe (para) alır. Buna sebep olarak da erliğinin ve yiğitliğinin yayılmasını gösterir.
Köprü üzerinde birisinin ölmesi üzerine Deli Dumrul, yiğidin canını alan Azrail’in kendisiyle savaşmasını ister. Bu isyan üzerine Allah, Azrail’i Deli Dumrul’un canını alması için yanına gönderir.
Deli Dumrul, Azrail’i hiçbir şekilde yakalayamaz ve bunun sonucunda Allah’ın birliğine inanır. Bu gelişme üzerine bir can getirmesi koşuluyla Deli Dumrul’un canı bağışlanacaktır.
Dumrul’un annesi ve babası can vermeyi kabul etmez. Bu gelişme üzerine artık öleceğini anlayan Deli Dumrul, karısıyla helalleşmeye gider.
Karısının kendisine canını vermek istemesi üzerine Allah’a “Ya ikimizin canını da al ya da ikimizi de yaşat” der. Allah her ikisine de 140’ar yıl hayat verir ve anne babasının canını alır.
7- Kazıcık Koca Oğlu Yiğenek Hikayesi
Dede Korkut hikayeleri özetlerinden bir diğeri ise Kazıcık Koca Oğlu Yiğenek hikayesidir. İşte ayrıntılar…
Bayındır Han’ın Oğuz beylerini sohbete çağırmış olduğu bir gün, aralarında Kazılık Koca adı verilen bir bey, Bayındır Han’dan akın istemektedir.
Kazılık Koca, faydalı ihtiyarlarla beraber Karadeniz kıyısındaki bir kaleye gider. Kalenin tekürü ise Kazılık Koca’yı esir almıştır. On altı yıl esir kalan Kazılık Koca’nın 16 yaşına gelen oğlu, Bayındır Han’a gider ve babasını kurtaracağını söyler.
Bu gelişme üzerine yanına 24 sancak beyini alır. Yiğenek, yola çıkmadan önce görmüş olduğu rüyada Dede Korkut’tan öğütler alır, Allah’a dua eder ve tekürü yenerek babasını kurtarır.
8- Begil Oğlu Emren'in Hikayesi
Dede Korkut hikayeleri özeti arayanlar için Begil Oğlu Emren’in Hikayesi özetini paylaşalım…
Bayındır Han, Gürcistan’dan haraç olarak çomak, kılıç ve at geldiğini görünce kızar. Bunları boylara, yiğitlere veremeyeceğini söyler. Dede Korkut ise üç haracın da bir yiğide verilmesi şeklinde öğüt verir.
Begil Yiğit, haraçları kabul eder. Haraçları alan Yiğit, Gürcistan sınırına yerleşir. Oğuz’a döndüğünde Kazan Bey’in Begil Yiğit’e avda hünerli olduğunu, fakat bu becerinin ata bağlı olduğunu söylemesiyle ona darılır.
Oğuzlara isyanından ancak karısı geri döndürür ve ava çıkmasını söyler. Av esnasında sağ uyluk kemiğini kıran Begil, bunu bir müddet saklar. Açıklamasıyla birlikte tekür bunu duyar ve Oğuzların üzerine yürür. Begil oğlu Emren, bu saldırılara direnen isimdir. Allah ise ona 40 er gücü vererek kafirlerin yenilmesini sağlar.
Dede Korkut hikayeleri özetlerinden bir diğeri olan Basat’ın Tepegözü Öldürmesi hikaye özetini inceleyelim…
9- Basat'ın Tepegözü Öldürmesi Hikaye Özeti
Basat, Uruz Bey’in Oğuzların göç ettiği esnada düşürülerek aslan tarafından büyütülen oğludur. Uruz’un çobanı Oğuzların göçü esnasında, bir peri kızıyla çiftleşir. Peri kızı, bunun acısını çobandan olan çocuğu (Tepegöz) Oğuzların içine salarak çıkarır.
Tepegöz, çocukların burunlarını, kulaklarını yer. Ayrıca adamları yiyerek öldürür. Basat’ın kardeşi olan Kıyan Selçuk’ta Tepegöz yüzünden ölür.
Basat kardeşi için gider ve Tepegöz ile savaşır. Basat Tepegöz’ün önce gözünü yok eder, daha sonra öldürür.
10- Salur Kazanın Tutsak Olup Uruzun Çıkardığı Hikayesi
Dede Korkut hikayeleri özetleri araştıranlar için bir diğer hikaye olan Salur Kazanın Tutsak Olup Uruzun Çıkardığı Hikayesi özetini paylaşalım…
Tarabuzan tekürü Salur Kazana bir şahin gönderir. Salur Kazan ise şahincibaşına haber vererek ava çıkacağını söyler. Av sırasında şahin, Taman’ın Kalesine iner.
Şahinin arkasından gittiği sırada Salur Kazanın uykusu gelir. Burada yedi gün uyur. Taman, Salur Kazan’ın Oğuz beylerinden olduğunu öğrenince onu hemen esir alır.
Taman’ın eşinin istemesi üzerine esir edildiği kuyudan çıkarılan Salur Kazan’dan kafirleri övmesi istenir. Fakat Salur Kazan hiçbir şekilde övmez. Kardeşi ve oğlu olduğu için de öldürülemez.
Oğlu Uruz ise Salur Kazan’ı kurtarmaya gelir. Kazan’la oğlu savaştırılır. Uruz babasını yaralar. Tam bu esnada Kazan Bey Uruz’a babası olduğunu itiraf eder. Uruz babasının elini öper ve yurtlarına geri dönerler.
11- Uşun Koca Oğlu Seğrek Hikayesi
Dede Korkut hikayeleri özeti araştırması için Uşun Koca Oğlu Seğrek Hikayesi özetini paylaşalım…
Uşun Koca isminde birisinin Eğrek ve Seğrek adında iki oğlu bulunmaktadır. Eğrek, bir gün beyleri de çiğneyerek Kazan Bey’in karşısına çıkar, oturur. Ters Uzamış ismindeki bir bey, ona baş kesmediğini, aç doyurmadığını, kan dökmediğini belirterek burada ne aradığını sorar. Eğrek ise baş kesmenin, kan dökmenin hüner olduğunu burada öğrenir ve Kazan Han’dan akın ister.
Kazan Han bu isteği kabul eder. Üç yüzer yiğit verip gönderir. Eğrek bu akın sırasında esir düşmüştür. Kardeşi Seğrek, hemen onu kurtarmaya gider. Kafirler ise Eğrek kardeşini tanımadığı için bir tuzak kurmak isterler.
Seğrek’in deli olduğunu, yoldan geçenlerin ekmeğine göz diktiğini, el uzattığını, bunun üzerine yürürse onu serbest bırakacaklarını belirtirler. Eğrek ise bu kişinin kardeşi olduğunu öğrenir, kafirleri el birliğiyle yenerler, yurtlarına dönerler.
12- İç Oğuz Dış Oğuz Asi Olup Beyrek'in Öldüğü Hikayesi
Dede Korkut hikayeleri özetlerinden sonuncusu İç Oğuz Dış Oğuz Asi Olup Beyrek’in Öldüğü hikayesi özetinden oluşacaktır. İşte ayrıntılar…
Kazan üç yılda bir İç ve Dış Oğuz beylerini toplayarak helalini alır ve nesi var nesi yoksa yağmalatırdı. Kazan’ın yine evini yağmalattığı bir zaman diliminde Dış Oğuz beyleri gelmez, sadece İç Oğuz beyleri yağmalar. Bunun üzerine Dış Oğuz beyleri ise Kazan’a düşman olur.
Kılbaş adında bir bey, Dış Oğuz beylerinden birisi olan Aruz’un evine gider, Dış Oğuz beylerinin Kazan Han’a kin beslediğini öğrenir.
Kılbaş’ın gitmesi üzerine Dış Oğuz beyleri yemin eder, Beyrek’in de bu yemine katılmasını, yoksa öldürüleceğini belirtirler. Beyrek kabul etmez ancak, Dış Oğuz beyleri de Beyrek’e kıyamaz, öldürmez. Aruz Bey, Beyrek’in sadece sağ uyluğunu keser.
Beyrek ise öleceğini anlaması üzerine Kazan Han’a kanını yerde bırakmamasını vasiyet eder. Kazan Bey İç Oğuz beylerini toplar ve Aruz’un evini yağmalar, onu öldürür. Kazan, Dış Oğuz beylerini daha sonra affeder.
Sıkça Sorulan Sorular
Dede Korkut hikayeleri özetleriyle ilgili sıkça sorulan soruları yanıtlayalım:
1- Dede Korkut hikayeleri kaç hikayeden oluşur?
Dede Korkut hikayeleri günümüze ulaştığı kadarıyla toplamda 12 tanedir. Ancak gerçek sayının daha fazla olduğu tahmin ediliyor.
2- Dede Korkut hikayeleri özellikleri nelerdir?
Dede Korkut hikayeleri bir önsöz ile 12 hikayeden oluşmaktadır. Eserde olağan ve olağanüstü olaylar iç içe işlenmiştir.
Türklerin eski yaşam tarzları ve İslamiyet’in kabul edilmesinden sonraki yaşam tarzlarını yansıtır. Eserde Dede Korkut adı verilen kişi, meçhul bir halk ozanıdır. Hikayelerde Oğuzların çevre boylarla aralarındaki savaşlar ve kendi iç mücadeleleri ele alınır.
Aşk, yiğitlik gösterisi, boylar arasındaki savaş, kahramanlık gibi konular işlenmiştir. Hikayeler 15. yüzyılda yazıya geçirilmiştir. Eser anonim bir yazara sahiptir ve nazım – nesir iç içedir. Dede Korkut hikayeleri, Azeri Türkçesi ile yazılmıştır.