Düzce'de bir ayının acı balı yedikten sonra yarı baygın bulunması sosyal medyada oldukça ilgi çekti . Ayının yediği toksik etkisi olduğu bilinen 'Deli Bal' ise tartışma konusu oldu. Peki öyleyse deli bal nedir, nasıl üretilir, nelere iyi gelir, fazlası zarar mıdır?
Deli Bal, Ormangülleri (Rhododendronlar) familyasına ait bitkilerin polenlerinin veya nektarlarının arılar tarafından toplanmasıyla üretilen ve toksik etkisi olan bir bal çeşididir. Ormangülleri familyası Kuzey yarımkürede 850'den fazla tür ile temsil edilir. Ormangüllerinin Türkiye'deki temel yayılış alanları Karadeniz Bölgesi'ndedir ve bu bölgede özellikle sarı çiçekli ormangülleri (Rhododendron luteum) ve mor çiçekli ormangülleri (Rhododendron ponticum) görülür.Ormangülleri türleri, Türkiye'de deniz seviyesinden 0-3000 metre yükseklikte yetişir. Mayıs ayında açan çiçekler yüksek alanlarda yaz süresince açıktır. Dalı, yaprakları, çiçekleride zehirli olan bitkiye halk arasında kuzu katili, dana katili de denilmektedir.
Deli balı alışkın olmayan kişilerin az miktarda tüketmeleri bile sağlık sorunları oluşmasına neden olmaktadır. Avrupa'da doktor gözetiminde tansiyon düşürücü olarak kullanılmaktadır.Acı balın içinde yer alan grayanotoksin maddesi zehirlenmeye neden olmaktadır. Deli balın kalp ritmi bozukluğu, boğazda yanma, deride ve gözde kızarma, bulantı, kusma, ağız ve burunda kaşınma, tükürükte artış, bulanık görme veya geçici körlük, baş ağrısı ve dönmesi, ishal, tansiyon düşüklüğü, bilinç kaybı gibi etkileri bulunmaktadır.Doktorlar,ağrı kesici olarak da kullanılan Deli Bal için etkisini yarım saatte gösterdiğini ve bir çay kaşığından fazla kullanılmasının oldukça tehlikeli ve ölümcül olabileciğini söylüyor.
DELİ BAL TARİHTE NASIL ANLATILDI?
Deli balla ilgili en eski kayıt M.Ö. 401 yılına dayanmaktadır. Sokrates’in de öğrencisi olan filozof, tarihçi ve aynı zamanda uzun yıllar Anadoluyu işgal etmiş Pers ordularında görev almış bir asker olan Ksenephon (M.Ö. 431-354) ‘Onbinlerin dönüşü/Anabasis’ isimli eserinde (bu kitap yıllar sonra Büyük İskender’in İran seferlerinde faydalandığı bir rehber oldu), Persia dönüşü, Trabzon civarında başlarından geçen bir olayı,''Orada onlara garip gelen bir şey yoktu, ama arı kovanlarının çokluğu alışılmışın dışındaydı ve bu bal peteklerinden yiyen askerlerin hepsi şuurlarını kaybettiler, kustular ve ishal oldular. Ayrıca hiç birisi ayakta duramıyordu; sadece biraz yiyenler aşırı sarhoş, fazla yiyenler delirmiş gibi, bazıları ise ölüm derecesindeydi.'' ifadeleriyle anlatıyor.
Dünyanın önde gelen bal uzmanları arasında sayılan Teksas A&M Üniversitesi Antropolji Bölümü'nden Prof. Vaughn Bryant, deli balın tarihte savaşlarda önemli sayıda insanı öldürdüğünü belirterek şunları söylüyor:
''Milattan önce 67 yılında Romalı komutan Gnaeus Pompeius Magnus (Pompey) ve Roma ordusu, Pontus kralı Mithridates'i (VI. Mithridatis) ve Pers ordusunu Karadeniz boyunca takip ediyordu. Durumu fark eden Persliler testiler dolusu bu yerel baldan topladılar ve onları Roma askerleri bulsun diye orada bıraktılar. Roma askerleri balları buldular ve yediler. Baldan zehirlenen askerler savaşamayacak duruma geldiler ve Pers ordusu geri dönüp 1000 kadar Roma askerini öldürdüler.''
18. yüzyılda Avrupalılar 'miel fou' dedikleri bu balı Osmanlılardan ithal ediyordu ve ekstra bir etki elde etmek için biraya karıştırıyorlardı. Aynı zamanda kenevirin yasak olduğu Avrupa ülkelerinde uzun süre Deli Bal bir uyuşturucu olarak kullanıldı. Deli Bal batı popüler kültüründe yakın zamanlarda filmlere ilham oldu ve Matt Groening'in Futurama filmi ve 2009'da çekilen Sherlock Holmes filminde ortaya çıktı.