Emeklilere yapılan aylık ödemesinin içinde vergi iadesinin yerine getirilen yüzde 4 oranındaki ek ödeme de bulunuyor. Yasa çıktığında halen 5 bin 500 lira aylık alan emeklilerin aylığı 7 bin 500 liraya çıkacak. Ek ödeme dahil toplam aylık tutarı 7 bin 500 liranın altında olan diğer emeklilerin aylıkları da 7 bin 500 liraya yükseltilecek. Emekli aylığı halen 7 bin 500 TL ve üzerinde olanların aylıkları ise değişmeyecek.
TEMMUZDA KİME, NE KADAR ZAM YAPILACAK?
Habertürk'ten Ahmet Kıvanç'ın haberine göre; SSK ve BAĞ-KUR emekli aylıklarına ocak ve temmuz aylarında son 6 aylık dönemdeki enflasyon oranında zam yapılıyor. Temmuz ayında, en düşük emekli aylığı almakta olanlara 7.500 TL üzerinden değil, normalde almaları gereken kök aylık üzerinden zam yapılacak. Bu zam sonrası 7 bin 500 TL’nin altında kalanların aylıkları bu rakama tamamlanacak. Başka bir ifadeyle, kök aylıkları ocak ve temmuzda yapılan zamlarla 7 bin 500 liranın altında kalanların aylıkları sabit kalacak.
Örneğin, 2000 sonrası SSK’lıların en düşük kök aylığı şu an 3 bin 777 TL. Ocak-Haziran döneminde yüzde 40 enflasyon oldu diyelim. Kök aylık yüzde 40 zamla 5 bin 288 TL olacak. Bu kişinin kök aylığı, temmuz ayı ve sonraki aylarda yapılan zamla 7 bin 500 TL’nin altında kaldığı müddetçe emekli aylığı 7 bin 500 TL olarak ödenmeye devam edecek.
2000 öncesi SSK’lıların en düşük kök aylığı ise şu an 6.093 TL. Ocak-Haziran döneminde enflasyon yüzde 40 olursa, bu kişinin kök aylığı 8.530 TL’ye çıkacak. Eline geçen aylık 7.500 TL’den 8.530 TL’ye yükselecek.
ZAM, DUL VE YETİM AYLIKLARINA DA YANSIYACAK
Dul ve yetim aylığı alanlar, en düşük emekli aylığındaki artıştan hisseleri oranında faydalanacaklar. Örneğin, ölen A kişisinden dolayı eşi yüzde 50 oranında dul aylığı, kızı ise yüzde 25 oranında yetim aylığı alıyorsa en düşük emekli aylığının 5.500 TL’den 7.500 TL’ye çıkartılmasıyla eşin dul aylığı 2.750 TL’den 3.750 TL’ye çıkacak. Kızın yetim aylığı ise 1.375 TL’den 1.875 TL’ye yükselecek.
Hiçbir işte çalışmayan, kendi çalışmasından dolayı emekli aylığı almayan eşe, yetim aylığı alan çocuk yoksa yüzde 50 yerine yüzde 75 oranında aylık bağlanıyor. En düşük emekli aylığına tabi dosyadan bu şekilde ölüm aylığı almakta olan kişinin şu an 4.125 TL olan dul aylığı 5.625 TL’ye çıkacak.
15 MİLYONU AŞKIN KİŞİ ZAMLARDAN YARARLANACAK
AK Parti Grup Başkanvekili Mustafa Elitaş, en düşük emekli aylığının 5.500 liraya yükseltildiği yasanın ocak ayında TBMM Plan Bütçe Komisyonu’ndaki görüşmeleri sırasında, en az 5.500 TL aylık alacak emekli sayısının 2 milyon 721 bin 270 kişi olduğunu açıkladı. Elitaş, en düşük emekli aylığı 6 bin liraya çıkartılsaydı bu kapsamdaki kişi sayısının 3 milyon 762 bin kişiyi bulacağını ifade etti.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin de daha önce yaptığı açıklamada, en düşük emekli aylığı artırılmasaydı 2 milyon 250 bin EYT’linin yüzde 65’inin emekli aylığının 5.500 TL’nin altında kalmış olacağını belirtti. Buna göre, EYT’liler ile birlikte halihazırda yaklaşık 4.2 milyon kişinin emekli aylığı 5.500 TL.
Mustafa Elitaş, komisyondaki görüşmeler sırasında sorular üzerine, ocak ayı itibarıyla (EYT’liler hariç) 3 milyon 762 bin kişinin emekli aylığının 6.500 TL’nin altında olduğunu söyledi.
En düşük emekli aylığının 7.500 TL’ye çıkartılmasıyla, EYT’liler ile birlikte 15 milyonu aşacak emeklilerin yaklaşık yarısının bu kapsamda yer alması bekleniyor.
10 YIL PRİM ÖDEYENLE 30 YIL PRİM ÖDEYENE AYNI AYLIK
Emeklilerin aylıkları, çalışma yaşamları boyunca Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilen prime esas kazançları ve prim gün sayılarına göre belirleniyor. Prime esas kazancı yüksek olanlardan daha yüksek prim alındığı için emekli aylıkları da daha yüksek oluyor.
Prim günü az ve prime esas kazancı düşük olanların mağdur olmaması için emekli aylıklarında alt sınır uygulanıyor. 2000 öncesinde alt sınır brüt asgari ücretin yüzde 70’i iken 2000 sonrasında yüzde 35’e indirildi.
Aylık bağlama oranı (ABO) ise 9000 prim günü bulunan bir kişi için 2000 öncesinde yüzde 76.7 iken, 2000-2008 arasında yüzde 65’e, 2008 sonrasında da yüzde 50’ye düşürüldü. Bu iki uygulamadan dolayı emekli aylıkları 2000 öncesine göre daha düşük bağlanmaya başladı.
En düşük emekli aylığı 2019 yılı ocak ayında 1000 TL’ye yükseltildi. Daha sonra 2020 mart ayında 1.500 TL, 2022 ocak ayında 2.500 TL, 2022 temmuz ayında 3.500 TL ve 2023 ocak ayında da 5.500 TL oldu. Bu süreçte diğer SSK ve BAĞ-KUR emekli aylıklarına enflasyon farkı dışında sadece bu yıl ocak ayında yüzde 14.6 oranında artış yapıldı.
Sosyal güvenlik sisteminde emekli aylıkları külfet – nimet dengesine göre bağlanır. Başka bir ifadeyle, primine göre aylık bağlanır. Ancak, gelinen noktada asgari ücret üzerinden 3600 gün prim ödeyen ile 10.800 gün (kesintisiz 30 yıl) prim ödeyenin emekli aylığı 7.500 TL’de eşitlenmiş olacak.
Asgari ücretle çalışarak 2000 sonrasında emekli olan bir kişinin normal emekli aylığı 3.777 TL. Asgari ücretin iki katı ücretle çalışarak prim yatıran kişinin emekli aylığı ise yaklaşık 10 bin TL, yani asgari ücretli emeklinin yüzde 165 üzerinde. En düşük emekli aylığının peş peşe artırılmasıyla bu ikisinin arasındaki fark yüzde 25’e düştü. Bu gidişle ikisinin emekli aylığı çok kısa sürede eşitlenecek.