Avrupa Parlamentosu seçimlerinde aşırı sağcı, faşist Ulusal Birlik'in iktidardaki Rönesans Partisi'nin iki katı oy almasıyla ortaya çıkan siyasal meşruiyet sorunu üzerine Macron tarafından ilan edilen erken seçimin ilk turunda milyonlarca Fransız yurttaşı oy kullanmaya devam ediyor.
Fransa İçişleri Bakanlığından yapılan açıklamaya göre, yerel saatle 08.00'de başlayan oy verme işleminde saat 12.00 itibarıyla seçmenlerin yüzde 25,90'ı oy kullandı.
2022'deki seçimlerde yüzde 18,43 olarak belirlenen bu oran, 2017'de ise yüzde 19,2 olarak kaydedilmişti.
VEKALETLE OY KULLANAN SAYISINDA BELİRGİN ARTIŞ VAR
Fransa'da sandık başına gidemeyecek seçmenler, kendileri adına oy kullanması için bir başka seçmene vekalet verebiliyor. Seçime beklenmedik bir kararla gidilmesi ve seçim tarihlerinin tatil dönemine denk gelmesiyle vekaletle oy verme işlemine yönelik başvurular arttı. Bu kapsamda, Fransa İçişleri Bakanlığının verilerine göre seçimin ilk turunda oy kullanmak için vekalet verenlerin sayısı yaklaşık 2 milyon 641 bin oldu.
Ülkede 2022'deki genel seçimlerin ilk turunda bu sayı yaklaşık 1 milyon olmuştu. Bu yıl kayda değer oranda artan vekalet sayısı, ülkede erken genel seçimde sandığa gidenlerin oranının yüksek olacağının göstergesi oldu.
FRANSIZLAR 577 MİLLETVEKİLİNİ SEÇECEK
Vatandaşların 5 yıl boyunca kendilerini Ulusal Mecliste temsil edecek 577 milletvekilini belirledikleri seçimlerin ilk turunda oylama sürerken, ülkede hareketli bir gün yaşanıyor.
Nice Belediye Başkanı Christian Estrosi'nin X hesabından yaptığı açıklamaya göre, oy verme işlemleri başlamadan önce Nice'teki bir oy merkezinin açılmasını engellemeye çalışan kişi merkezin başkanına saldırdı. Olayın ardından yakalanan saldırgan, gözaltına alındı.
Öte yandan, yerel basında çıkan haberlere göre, Lyon kentindeki sol ve sosyalist örgüt ve kurumlar, seçim sonucu "ne olursa olsun", oylamanın 20.00'de sonlanmasının ardından kentin Presqu'ile bölgesinde toplanarak gösteri düzenleyeceklerini duyurdu.
Lyon'da çok sayıda esnaf, 28 Haziran'dan bu yana, seçim akşamı çıkabilecek olaylara karşı iş yerlerini yağmalamalardan korumak amacıyla barikatlar kurarak önlem aldı.
FRANSA NEDEN ERKEN SEÇİME GİTTİ?
Fransa'da son 3 seçimdir oylarını artırmaya devam eden aşırı sağcı Ulusal Birlik (RN) en son 9 Haziran'daki Avrupa Parlamentosu (AP) seçimlerinde yüzde 31,4 oy alarak en yakın rakibi olan Emmanuel Macron'un partisi Rönesans'ı ikiye katlamıştı. Aşırı sağın ve ırkçı milliyetçi güçlerin AP seçimlerindeki bu sarsıcı galibiyeti üzerine Macron, 9 Haziran gecesi Meclisi feshederek ilk turu 30 Haziran, ikinci turu 7 Temmuz'da olmak üzere erken seçime gitme kararı almıştı.
Macron, bu kararını, "AP seçim sonuçlarına demokratik bir cevap vermeliydik." sözleriyle savunmuş ancak ülkenin 26 Temmuz-11 Ağustos'ta ev sahipliği yapacağı 2024 Paris Olimpiyatlarının hemen öncesinde erken seçime gidecek olması, siyasi istikrarsızlık ve toplumsal huzursuzluk yaratabileceği gerekçesiyle kamuoyunda endişeyle karşılanmıştı.
FAŞİST YÜKSELİŞE KARŞI SOL BU SEFER "YENİ HALK CEPHESİ" İTTİFAKI KURABİLDİ
Ülkedeki son genel seçimlerde bir türlü ittifak kuramayan solcu partiler, bu seçimlerde aşırı sağa karşı kısa sürede "Yeni Halk Cephesi" İttifakı altında bir araya gelmiş ve tek aday çıkaracaklarını duyurmuştu. Yeni Halk Cephesi İttifakı'nda ülkenin önde gelen sol partilerinden Sosyalist Parti (PS), Boyun Eğmeyen Fransa (LFI), Fransa Komünist Partisi (PCF) ve çevreci parti Yeşiller (EELV) yer alıyor.
Aşırı sağcı RN ise merkez sağdaki Cumhuriyetçiler (LR) Partisinin lideri Eric Ciotti ve bazı LR üyeleriyle ittifak yaparken iktidar partisi Rönesans ile ortakları MoDem ve Ufuklar Partisi de "Cumhuriyet İçin Hep Birlikte" İttifakı'nı kurmuştu.
Ülkede aşırı sağın yükselişi protestolara neden olmuş, çok sayıda kentte gösteriler düzenlenmişti.
Görev süresi 2027'de dolacak olan Cumhurbaşkanı Macron, aşırı sağcı RN partisinin genel seçimleri kazanması durumunda istifa etmeyeceğini "Sonuç ne olursa olsun kurumlar bellidir ve cumhurbaşkanının yeri de bellidir." sözleriyle dile getirmişti. Fransa'da 49,5 milyon seçmen, erken genel seçimin ilk turunda bugün oy kullanacak.
FRANSA'DA SEÇİM SİSTEMİNİN ÖZGÜNLÜKLERİ NELER?
İlk turunda 4 bin 9 milletvekili adayının yarıştığı genel seçimlerin ikinci turu, 7 Temmuz Pazar günü düzenlenecek.
Bir adayın ilk turda milletvekili seçilebilmesi için seçim bölgesinde oyların salt çoğunluğunu toplaması (yüzde 50'liden fazlasını) gerekiyor. Bu yüzdenin bölgede seçim kütüğüne kayıtlı olan seçmenlerin yüzde 25'ine tekabül etmesi gerekiyor. Eğer herhangi bir aday ilk turda salt çoğunluğu sağlayamazsa, oyların yüzde 12,5'ini toplayan adaylar 1 hafta sonra düzenlenecek ikinci turda tekrar yarışıyor. Ancak daha önce yapılan seçimlere de bakıldığında, milletvekillerinin ekseriyetinin ikinci turda belirlendiği gözlemleniyor.
Bu sistemle ilk turda en çok oy alan 2 aday otomatik olarak ikinci tura kalıyor. Ancak seçim bölgesinde 3 veya 4 aday da oyların en az yüzde 12,5'ini toplarsa ikinci tura çıkabiliyor.
ERKEN SEÇİM KARARI PARTİLERİ İTTİFAKA YÖNLENDİRDİ
Kurallar gereği, seçmen sayısı fazla olan partiler veya seçime ittifakla katılan partiler avantajlı oluyor. Macron'un AP seçimleri yenilgisi sonrası aldığı erken seçim kararı, partilerin ittifaka yönelmesine neden oldu. Seçim yarışına girecek üç büyük siyasi ittifak oluştu. Anketlerin favori gösterdiği aşırı sağcı Ulusal Birlik (RN) partisi seçime, merkez sağcı Cumhuriyetçiler (LR) partisinin lideri Eric Ciotti ve bazı LR adaylarıyla ittifak içinde katılıyor. RN'nin Mecliste salt çoğunluğu almasından endişe eden solcu partiler Sosyalist Parti (PS), Boyun Eğmeyen Fransa (LFI), Fransa Komünist Partisi (PCF) ve çevreci parti Yeşiller (EELV) ise "Yeni Halk Cephesi" (NPF) ittifakını oluşturdu. Fransa'yı 2017'den bu yana yöneten Macron'un partisi Rönesans da iktidarın ortakları Demokrasi Hareketi (MoDem) ve Horizons (Ufuklar) ile seçim kapsamında "Cumhuriyet İçin Hep Birlikte" başlığı altında ittifak kurdu.
Bugün yerel saat ile 20.00'de ülke genelinde sandıkların tamamı kapandıktan sonra, ulusal basın araştırma şirketleri seçiminin tahmini sonuçlarını aktarmaya başlayacak. Seçimin ilk tur gecesinde, milletvekili seçilen veya ikinci tura kalan adayların yanı sıra, Mecliste farklı parti ve ittifakların nihai milletvekili sayısı hakkında tahminler de ortaya çıkacak.
Resmi sonuçlar ise İçişleri Bakanlığı tarafından daha sonra açıklanacak.
Olağandışı bir takvimde düzenlenen erken seçim kapsamında, çok sayıda seçim bölgesinde 3 adayın ikinci turda karşı karşıya gelmesi bekleniyor.
İpsos şirketinin Genel Müdürü Brice Teinturier, kamu yayıncısı Franceinfo'ya verdiği demeçte 250 kadar seçim bölgesinde ikinci turda 3 adayın karşı karşıya kalabileceğini belirtti. İkinci tura, seçime ittifakla katılan partilerin adaylarının kalacağı tahmin ediliyor. Son anketler, RN'nin başı çektiği ittifakın Mecliste salt çoğunluğu elde edebileceğini gösterirken, solcuların kurduğu ittifakın sandıktan 2. çıkacağını öngörüyor. Anketler Rönesans'ın etrafında kurulan ittifakın seçimi 3. sırada bitireceğine işaret ediyor, bu da iktidarın 2022 genel seçimlerinde elde ettiği nispi çoğunluğu da kaybetmesi anlamına geliyor.
MACRON FARKLI BİR İTTİFAKIN BAŞBAKANIYLA ÇALIŞMAK ZORUNDA KALABİLİR
Fransa'da 1958'de kabul edilen anayasa göre, cumhurbaşkanının Meclisi feshedip erken seçim düzenledikten sonra aynı kararı alabilmesi için 1 yıl beklemesi gerekiyor. Görev süresi 2027'de dolacak olan Macron, AP seçim sonuçlarının ardından "durumu açıklığa kavuşturmak için" erken genel seçim kararı aldığını belirtmiş; aşırı sağcı RN partisinin genel seçimleri kazanması durumunda da istifa etmeyeceğini "Sonuç ne olursa olsun kurumlar bellidir ve cumhurbaşkanının yeri de bellidir." sözleriyle dile getirmişti.
SEÇİMLERE ÜÇ ANA İTTİFAK GİRİYOR
Partisi Rönesans'ın iktidar ortaklarıyla kurduğu ittifak dışında bir ittifak ya da aşırı sağın salt çoğunluğu elde ettiği bir Meclis sandıktan çıkarsa Macron, seçimi kazanan siyasi partiden bir başbakan atamak zorunda kalacak. Bu, Macron'un cumhurbaşkanı olarak kendi partisinden farklı politikalar izleyen bir başbakanla çalışmasını gerektirecek.
Solcu partilerden oluşan Yeni Halk Cephesinin henüz net bir başbakan adayı olmasa da RN partisi, seçimde galip gelirlerse liderleri Jordan Bardella'yı başbakan olarak görmek istediklerini açıkladı.
Macron'un kendi ittifakı dışında bir başbakan ataması durumda, ülkede yeniden bir koalisyon hükümeti kurulabilir. Fransa'da en son 1997-2002 yıllarında koalisyon hükümeti ülkeyi yönetti.
Koalisyon hükümetlerinin ülke yönetiminde "çift başlılığa" neden olması ve farklı partilerden olan cumhurbaşkanı ve başbakan arasında anlaşmazlıklara yol açması nedeniyle 2000'de cumhurbaşkanlığı görev süresinde değişikliğe gidildi. Cumhurbaşkanın görev süresi 7 yıldan 5'e indirildi, böylelikle milletvekili görev süresiyle aynı oldu ve koalisyon hükümeti kurulmasının büyük ölçüde önüne geçildi.
