Dünyadaki en eski modern yerleşim yerlerinden olan İstanbul binlerce yıllık bir tarihe sahiptir. Hem Bizans hem de Osmanlı imparatorluğuna başkentlik yapmış, onlarca kral ve padişah görmüş İstanbul kültürel açıdan da büyük bir mirasa ev sahipliği yapmaktadır.
İstanbul’da yerleşim ilk başlarda tarihi yarımadadan ibaret olsa da geçen yıllarda İstanbul’un çevresi de yaşanılan ve kalabalık yerler halini almıştır. Bu yerleşim yerleri de geçen zamanla birlikte İstanbul’la birleşmiş ve İstanbul’a bağlı semt, mahalle ve köyler olarak adlandırılmıştır. Bu semt ve ilçeler bunca yıllık tarihleri olması sebebiyle geçen yıllarda birçok farklı isim anılmıştır. Peki İstanbul’ın ilçe isimleri nereden geliyor hiç merak etmiş miydiniz? Detaylar haberimizde.
İstanbul'un İlçe İsimleri Nereden Geliyor?
İstanbul birbirinde farklı birçok ilçeye ev sahipliği yapmaktadır. Bu ilçelerin birçoğunun isimlerinin ilgiç hikayaleri vardır. Şimdi ilçeleri tek tek sıralayıp İstanbul'un ilçe isimleri nereden geliyor sorusuna cevap vereceğiz.
Arnavutköy
Arnavutköy'ün adı, bölgenin Edirne'ye ve Avrupa'ya giden yol üzerinde bulunmasından ve burada yaşayan bir Arnavut'tan gelmektedir. Tarih boyunca bu güzergahı kullanan insanlar, buradaki yerleşim yerine 'Arnavut'un Köyü' adını vermişlerdir. Zamanla bu isim 'Arnavutköy' olarak kısaltılmış ve halk arasında yaygınlaşmıştır."
Bahçelievler
Bahçelievler ismini nereden almıştır sorusu da ilçeler bazından en çok merak edilen isim hikayelerinden biridir.
1960'lı yıllarda Londra Asfaltı olarak bilinen yol, İstanbul'un yükselen trafiğine cevap veremez hale gelmiştir. Bu nedenle, Bahçelievler'in güneyinden geçen E-5 karayolu inşa edilmiştir. Yeni yolun çevresinde fabrikalar kurulmaya başlanınca bu bölge hızla yerleşim alanı görünümüne kavuşmuştur. Büyümeyle birlikte büyük iskan alanları oluşturulmuştur.
1970'li yıllardan itibaren bu alanlar, İstanbul'a modern ve düzenli bir yerleşim imkanı sunmak amacıyla planlanmıştır. Bu dönüşümle birlikte bölge, 'Bahçelievler' adını alarak, yeşil alanlara ve düzenli bir yapıya sahip, modern bir semt olma yolunda ilerlemiştir.
Bakırköy
İstanbul ilçe isimleri nereden geliyor sorumuzu cevapladığımız bu yazımızda bir sonraki durağımızı Bakırköy. Bakırköy'ün kökenleri oldukça eskidir. Bir dönem Makriköy olarak bilinen bu yerleşim yeri, 14. yüzyılda Osmanlıların bölgeye egemen olmasıyla bu adı almıştır. 19. yüzyılın sonlarına kadar İstanbul'un bir ilçesi olarak varlığını sürdürmüştür. Cumhuriyetin ilanıyla birlikte, ülke genelinde olduğu gibi yer isimlerinin Türkçeleştirilmesi kararlaştırılmış ve Makriköy, daha yerli bir isim olan Bakırköy olarak değiştirilmiştir.
Bayrampaşa
Mimar Sinan tarafından inşa edilen su kanalları, İstanbul'a su taşıyarak şehrin hayat damarı olmuştu. Ancak, zamanla bu kanallara yapılan yanlış bağlantı ve halkın hijyen konusunda yetersizliği, büyük bir felakete yol açtı. Sağmalcılar semtinde ortaya çıkan kolera salgını, birçok insanın hayatına mal oldu. Bu acı deneyimin ardından, semtin adı, bölgede daha önce bir çiftliği bulunan IV. Murad'ın sadrazamlarından Bayram Paşa'ya ithafen 'Bayrampaşa' olarak değiştirildi.
Beykoz
Beykoz, aslen Amikos adıyla anılan bir yerleşim yeridir. 1402 yılında Yıldırım Beyazıt tarafından Osmanlı topraklarına katılan bölge, daha sonra Kocaeli Beyleri'nin ikametgahı haline gelmiştir. 'Beylerin Köyü' anlamına gelen 'Beykoz' ismi, bu dönemde yerleşmiştir.
Beylikdüzü
İstanbul ilçe isimleri nereden geliyor sorumuzu cevaplarken sırada İstanbul’un en çok konuşulan ilçelerinden olan Beylikdüzü bulunuyor. Cumhuriyet öncesinde 'Garden' adıyla anılan bu yerleşim yeri, doğal koşullara uyum sağlayan kavak ağaçlarının yoğunluğu nedeniyle daha sonra 'Kavaklı' olarak isimlendirilmiştir. 1993 yılında belde belediyesi statüsü kazanan Kavaklı, 2008'de Büyükçekmece'den ayrılarak ilçe olmuştur.
Beyoğlu
Beyoğlu'nun tarihi, Bizans dönemine kadar uzanır. 'Pera Bağları' olarak bilinen bu bölge, özellikle yabancılar tarafından 'Pera' olarak anılmıştır. Türkler ise burayı daha geniş bir alanı kapsayacak şekilde 'Beyoğlu' olarak adlandırmışlardır. 'Beyoğlu' adının kökeni konusunda çeşitli rivayetler bulunmaktadır. Bunlardan en yaygın olanı, Fatih Sultan Mehmed zamanında veya Kanuni Sultan Süleyman döneminde yaşayan Venedik elçisinin oğlu olan ve 'Beyoğlu' lakabıyla anılan bir kişiye atfedilmesidir.
Çatalca
Çatalca, tarih boyunca farklı isimlerle anılmış bir şehirdir. İlk çağda Metraj, Metron veya Matrai olarak adlandırılan bu yerleşim yerinin ismi, Büyük İskender'in generallerinden biri olan Ayametris'e atfedilir. Çeşitli kaynaklarda, şehrin kurucusu olarak Ayametris gösterilmekte ve şehrin adının da buradan geldiği belirtilmektedir. Osmanlı dönemine gelindiğinde ise, şehrin kurulduğu yerin coğrafi yapısı nedeniyle 'Çatalca' adı yaygınlaşmıştır. Çatalca'nın çatala benzeyen bir dağın eteğinde kurulmuş olması, bu ismin verilmesindeki en önemli etkendir.
Eyüp
İstanbul’ıun ilçe isimleri nereden geliyor sorusunun içerisinde en çok merak edilenlerden de biri de Eyüp ilçesidir. İlçe ismini sınırları içinde türbesi bulunan Ebu Eyyûb el-Ensarî'den almaktadır.
Fatih
453'te İstanbul'un fethiyle Ortodoks Patrikhanesi, Ayasofya'dan ayrılarak önce Havariyun Kilisesi'ne, ardından da Fener'e taşındı. Fatih Sultan Mehmet ise fethin onuncu yılında Havariyun Kilisesi'ni yıktırıp yerine büyük bir külliye inşa ettirdi. Zamanla bu külliyenin çevresinde Müslüman bir mahalle oluştu ve bu mahalleye külliyenin adı verildi. Böylece günümüzde bildiğimiz Fatih semti ve ilçesi ortaya çıktı.
Gaziosmanpaşa
İstanbul'un hızlı büyümesiyle birlikte, Taşlıtarla semti de önemli bir dönüşüm yaşamıştır. 1958 yılına kadar Küçükköy'ün bir mahallesi olan Taşlıtarla, özellikle 1960'lı yıllarda gecekondu yapılaşmasının yoğunlaşmasıyla nüfusunda büyük artışlar göstermiştir. Bu durum, bölgenin idari yapısının yeniden düzenlenmesine neden olmuştur. Önce Göktepe Bucağı'nın merkezi konumuna gelen Taşlıtarla, daha sonra 1963 yılında Gaziosmanpaşa İlçesi'nin merkezi olarak belirlenmiştir.
Kadıköy
İstanbul’un ilçe isimleri nereden geliyor sorusunun içerisindeki en merak edilen ilçelerden biri de Kadıköy’dür.
Kadıköy'ün tarihi, antik döneme kadar uzanmaktadır. Fenikeliler tarafından 'Yenişehir' anlamına gelen Chalkedon olarak kurulan bu yerleşim yeri, çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. İstanbul'un fethiyle birlikte bu bölge, Fatih Sultan Mehmet tarafından ilk kadısı Hıdır Bey'e verilmiş ve o günden itibaren Kadıköy adıyla anılmaya başlanmıştır.
Kağıthane
Kağıthane, İstanbul'da Haliç körfezine dökülen bir dere dibine kurulmuş bir ilçedir. İlçede bulunan eski kağıt imalathanelerinin bulunması nedeni ile bu adı almıştır.
Küçükçekmece
Küçükçekmece'nin antik çağdaki adı olan Rhagion, Yunanca kökenli bir isimdir ve muhtemelen bölgenin coğrafi özelliklerine veya yerel bir kavme atıfta bulunmaktadır. Bu ad, bölgenin uzun ve zengin bir tarihe sahip olduğunu gösterir. Osmanlı döneminde bölgeye verilen bu isim, "küçük çekme" anlamına gelmektedir. Bu adın verilmesindeki en yaygın görüş, bölgedeki göllere giren balıkları tutmak için kullanılan ve yukarı çekilerek açılan kafesli setlere (çekmece) atfedilir.
Zamanla "Çekme-i Sagir" ifadesi kısalarak "Küçükçekmece" haline gelmiştir. Bu isim, hem bölgenin coğrafi özelliğini (göl) hem de diğer bir benzer coğrafi oluşum olan Büyükçekmece'ye olan yakınlığını ifade eder.
Pendik
Pendik, tarih boyunca farklı isimlerle anılmış bir yerleşim yeridir. En eski adı Pantikapion olan bölge, Roma ve Bizans dönemlerinde de çeşitli isimlerle anılmıştır. 'Pantecion' olarak bilinen dönemde, bölgenin surlarla çevrili bir savunma hattı olduğu düşünülmektedir. Pendik ismi ise, muhtemelen bölgenin savunma amaçlı kullanılmasına atıfta bulunmaktadır.
Sarıyer
İstanbul ilçe isimleri nereden geliyor sorumuzda bir sonraki durağımız Sarıyer. Sarıyer'in adının kökeni konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Bazılarına göre, adını bölgede yaşayan 'Sarı Baba' adlı bir kişiden almıştır. Ancak daha yaygın olan görüş, Sarıyer isminin, bölgede bulunan sarı renkli topraklar veya bakır madenleri nedeniyle 'Sarıyar' olarak adlandırıldığı ve zamanla bu şekilde yerleştiği yönündedir. Mezarburnu olarak bilinen bölgenin adı ise, geçmişte burada bulunan bir mezara atfedilir.
Üsküdar
Üsküdar'ın tarihi, binlerce yıllık bir geçmişe sahiptir. M.Ö. 7. yüzyılda Halkedon'un önemli bir ticaret merkezi olmasıyla birlikte, bugünkü Üsküdar'ın yerleştiği alan 'Hrisopolis' yani 'Altın Şehir' olarak anılmaya başlanmıştır. Bu adın verilme nedeni olarak, farklı efsaneler ve tarihi olaylar öne sürülmektedir.
Pers döneminde toplanan altınların burada saklandığı, Agamemnon'un oğlu Krizes'in burada öldüğü veya günbatımında evlerin altın renginde görünmesi gibi görüşler bunlardan bazılarıdır. Üsküdar adı ise, daha sonraki dönemlerde Farsçadaki 'ulak' anlamına gelen 'Eskudari' kelimesinden türetilmiştir. Üsküdar, İstanbul ilçe isimleri nereden geliyor sorusunu araştırıken insanların en çok merak ettikleri ilçelerin başında geliyor.
Zeytinburnu
Zeytinburnu ismi, bölgenin coğrafi özellikleri ve bitki örtüsüyle yakından ilgilidir. Tarihi yarımadanın Marmara kıyılarından doğuya bakıldığında burun gibi görünen bu bölgede, geçmişte zeytin ağaçları oldukça fazlaydı. Bu nedenle, bölgeye 'Zeytin Burnu' adı verilmiş ve zamanla 'Zeytinburnu' olarak birleştirilmiştir.
Esenler
Esenler ismi nereden gelmiştir sorusu da sıklıkla merak edilmekte. Türk-Yunan nüfus mübadelesine kadar Esenler, ağırlıklı olarak Rum köylülerinin yaşadığı bir yerleşim yeriydi. Bu dönemde semtin adı "Litros" olarak biliniyordu. Litros, muhtemelen bölgenin coğrafi özelliklerinden veya o dönemde yetiştirilen bir üründen esinlenerek verilmiş bir isimdir.
1937-1940 yılları arasında yapılan nüfus mübadelesi ve sonrasında meydana gelen demografik değişimler ile birlikte semtin adı da değiştirilerek "Esenler" olarak belirlendi. "Esenler" ismi, yeni bir başlangıç, huzur ve refah anlamlarını taşıyor olabilir. Bu isim değişikliği, semtin yeni bir kimlik kazanmasına ve farklı kültürlerden insanların bir arada yaşamasına zemin hazırlamıştır.
İstanbul Semt İsimleri Nereden Geliyor?
İstanbul ilçe isimleri nereden geliyor sorusundan bahsettik. Şimdi de en çok bilinen semtlerin ve mahalllerin isimlerinin kökenlerinden bahsedelim.
Şirinevler
Şirinevler ismi nereden gelir sorusu da sıklıkla karşımıza çıkmaktadır.
Şirinevler Bahçelievler ilçesine bağlı bir mahalledir. İstanbul ilçe isimleri nereden geliyor başlığında bahçelievler isminin nereden geldiğinden bahsetmiştik. Şirinevler isminde de bir paralellik söz konusu. Mahalle içerisinde bulunan küçük şirin ve bahçelievlerden alır. Buradaki evlerin güzelliğinden dolayı zamanında mahalleye Şirinevler ismi verilmiştir.
Maslak
Dil bilimci Sevan Nişanyan, Maslak isminin kökenini incelerken ilginç bir bulguya ulaşmıştır. 'Kelimebaz' adlı eserinde Maslak isminin, 'içme suyu kanalı, su yolu üzerindeki küçük havuz veya yalak' anlamına gelen 'maslak' kelimesinden türediğini belirtmektedir. Büyükdere'deki bentlerden getirilen suyun kente dağıtımı ve kontrolünün yapıldığı bu önemli nokta, bu nedenle Maslak adını almıştır.
Sağmalcılar
Gelelim bir diğer merak edilen Sağmalcılar ismi nereden gelir sorumuza… Sağmalcıların bulunduğu Bayrampaşa'nın temelleri, 1927 yılında Bulgaristan'ın Filibe şehrinden bir iki göçmen ailesi tarafından atıldı. Bu aileler, halen belediye binasının doğusunda bulunan Numunebağ mevkiinde yerleşerek bağcılık ve hayvancılıkla ile uğraşmaya başladılar. Bölgenin bu nedenle 'Sağmalcılar' olarak adlandırıldığı düşünülmektedir.
Bebek
Bebek semtinin ismi, tarih boyunca değişiklik göstermiştir. İlk olarak, Fatih Sultan Mehmet döneminde semte görevlendirilen Bebek Çelebi adlı bir askerden alındığı düşünülmektedir. Osmanlı döneminde idareciler ve askerlerin yaşadığı bu bölge, daha sonra 16. yüzyılın sonlarında Sadrazam Yusuf Sinan Paşa'nın burada ikamet etmesiyle Yusuf Sinan Paşa olarak anılmaya başlamıştır.
Balat
İstanbul’un ilçe isimleri nereden geliyor sorusunun içerisinde ilçe olarak sanılan ancak semt olan Balat ismi de oldukça merak edilmekte.
Önce İstanbul’un Haliç kıyısındaki kapılardan birine verilen balat ismi İlerleyen zamanlarda bütün semtin adı oldu. Rumca saray anlamına gelen ‘palation’ sözcüğünden geldiği düşünülmektedir.
Kazlıçeşme
Kazlıçeşme semtinin adı, semtte yer alan ve üzerinde kaz figürleri bulunan bir çeşmeden gelmektedir. Rivayete göre, İstanbul'un fethi sırasında yaşanan su sıkıntısı sırasında uçuşan kazlar takip edilmiş ve bugünkü Kazlıçeşme'nin bulunduğu yerdeki su kaynağı bulunmuştur. Bu su kaynağı üzerine daha sonra inşa edilen çeşme, semte adını vermiştir. Günümüze kadar birçok kez yenilenen çeşme, hala semtin simgelerinden biridir.
İstanbul ilçe isimleri nereden geliyor sorusunun cevabı bu şekildeydi.