Gökhan Biçici-Hüseyin Kurt
Türkiye siyaseti hafta sonu yapılacak Cumhuriyet Halk Partisi 38’inci Olağan Genel Kurulu’na kilitlenmiş durumda. İç ve dış politikada arka arkaya önemli gelişmeler yaşanırken, yerel seçimlere 5 ay gibi bir sürenin kaldığı bir dönemde toplanan CHP Büyük Kurultayı’nın sonuçları, orada yürütülecek tartışmalar, alınacak kararlar, en önemlisi de partinin genel başkanının kim olacağı soruları tüm bu sürecin yönünü belirleyebilecek öneme sahip.
Kurultayda tekrar aday gösterilen mevcut genel başkan Kemal Kılıçdaroğlu karşısında, kendilerine “değişim grubu” adını veren ve Özgür Özel’i aday gösteren, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu tarafından da desteklenen etkin bir grup mevcut. Kurultay saati yaklaşıkça iki tarafın da kazanmasının mümkün hale geldiği Kurultay'ı yakından izleyenlerin ortak kanaati.
CHP’nin 1313 kurultay delegesinin profil analizi bize ne anlatıyor
Kurultay sürecinde hiç kuşkusuz son seçimlerin kaybedilmesi süreci ana tartışma konusu oldu ancak kurultay tarihi yaklaştıkça tartışmalar pek çok farklı konuyu da kapsamaya başladı. CHP’nin kurumsal yapılanmasından, ittifak politikalarına, yaklaşan yerel seçimlere kadar pek çok konu tartışılırken, en alttan yukarıya kadar delegelerin profilleri de merak konusu oldu.
CHP’yi anlamak için: Kurultay delegasyonunun profil analizi
Tartışmalara ışık tutacak veriler sağlamanın en önemli yollarından birisi de hafta sonu partinin kaderini belirleyecek olan 1368 delegenin profilini çıkarmak olacaktır. dokuz8HABER olarak CHP Kurultay delegelerinin listesi üzerinden bir veri analizi yaparak “CHP Kurultay Delegeleri Profilini” çıkardık. Toplam 1313 delegenin yaş, cinsiyet, doğum yeri verileri üzerinden yapılan analiz ilginç sonuçlar verdi.
CHP’de delegelerin yüzde 69.5’i 45 yaş üzeri
Buna göre CHP Kurultay delegelerinin yaş ortalaması 51.2. Bu ortalama erkeklerde yüzde 51.7’yken kadınlarda yüzde 48.9. En yaşlı delege 87 yaşında, en genç delege ise 26. Delegelerin 6’sı 26 yaşında. Partinin en yaşlı delegesi 87 yaşındaki Eskişehir Büyükşehir Belediye Başkanı Yılmaz Büyükerşen.
CHP’nin Tüm delegelerin yüzde 69.5’i 45 yaş üzeriyken bu yaş grubunun toplam sayısı 913’e çıkıyor. Bu grupta en büyük öbek 404 delegeyle 55-64 yaş grubu. Bu grubu 330 delegeyle 45-54 yaş grubu izliyor. 257 delege olan 35-44 yaş grubuysa tüm delegelerin yüzde 19.6’sını oluşturuyor. 25-34 yaş aralığında delege oranı 143 delegeyle yüzde 10.9’da kalıyor ve 18-24 yaş kuşağından tek bir delege bile yok. partinin en genç delegeleri 26 yaşında olan 6 kişi.
Yaş ortalaması açısından bakıldığında da genç yaş ortalamasına sahip iller arasında Kastamonu, Aksaray ve Kilis’in öne çıktığını görüyoruz. Kütahya, Düzce ve Artvin gibi iller ise en yaşlı delegasyona sahip.
CHP delegasyonunda cinsiyet “dengesizliği”: Sadece yüzde 17.8 kadın
Cinsiyet dağılımı açısından da CHP delegasyonu Türkiye ortalamasının ve sosyal demokrat bir partiden beklenen seviyenin çok altında kalmış durumda. Tüm delegeler içerisinde sadece 234 delege kadın ve bu toplam delegelerin ancak yüzde 17.8’ine denk düşüyor. Toplam sayısı 1079 olan erkek delegelerin oranı ise yüzde 82.2’ye ulaşıyor.
Şehir dağılımına bakıldığında tablo daha da vahim hale geliyor. Tam 25 şehirde hiç kadın delege seçilmemiş durumda. İşte CHP’de hiç kadın delegenin seçilmediği 25 şehir: Ardahan, Artvin, Ağrı, Batman, Bayburt, Bilecik, Bitlis, Erzincan, Erzurum, Hakkari, Isparta, Iğdır, Kars, Kilis, Kırklareli, Mardin, Muş, Rize, Sinop, Tokat, Tunceli, Yozgat, Çanakkale, Çankırı, Şırnak
Buna karşın kadın delegelerin ağırlıklı bir bölümü 46 delegeyle İstanbul, 22 delegeyle Ankara, 19 delegele İzmir’den geliyor. Adana ve Bursa 10 kadın delegeyle üç büyük şehri takip ederken, Konya’dan 9, Muğla’dan 7, Kocaeli, Antalya ve Mersin’den 6’şar kadın delege seçilmiş durumda.
CHP delegasyonunda bölgesel dağılım
Tüm delegelerin doğum yerlerine göre bölgesel dağılımına bakıldığında da delegasyon içinde bölgesel temsiliyet oranlarına ilişkin son dönem tartışmalarına ışık tutacak veriler ortaya çıkıyor. Verilere göre CHP Kurultay delegasyonunun bölgesel dağılımda İç Anadolu ve Karadeniz öne çıkıyor.
227 delegesi ile İç Anadolu Bölgesi, CHP kurultayında en çok temsil edilen bölge olarak dikkat çekerken, Karadeniz 220 delegeyle hemen İç Anadolu Bölgesinin arkasından gelen ikinci bölge durumunda. Karadeniz’i de 209 delegeyle Doğu Anadolu takip ediyor. Marmara Bölgesi 206 delegesi ile dördüncü sıradadır, onu 153 delegeyle Akdeniz Bölgesi ve 142 delegeyle Güneydoğu Anadolu Bölgesi takip ediyor. Kurultay’da en az delegeyle temsil edilen bölge 137 delegeyle Ege iken, CHP Kurultayı’nda oy kullanacak olan 19 delege de yurt dışı doğumlu. En az delegeyle temsil edilen Ege Bölgesi'nin CHP'nin seçmen grubu içindeki ağırlığına rağmen bu etkisini örgütsel temsile taşıyamadığını görüyoruz.
Karadeniz ağırlığı dikkat çekici düzeyde
Ancak İstanbul, Ankara ve İzmir gibi bölgelerinin dışında kozmopolit özellikleriyle değerlendirilmesi gereken üç büyük metropol çıkarıldığında ve İç Anadolu bölgesi şehri olan Ankara bu bölgeden çıkarıldığında en çok delegeye sahip olan bölgenin aslında Karadeniz olduğunu ifade edebiliriz. Üç büyük şehri kendi içinde de ayrıca analiz etmekte elbette fayda var.
Sivas delegeler içerisinde doğum yerlerine göre dağılımda üçüncü büyük kent konumunda
İç Anadolu’da öne çıkan kent ise Ankara ve Sivas. Ankara doğumlu delege sayısı 68 olmasına rağmen bu kent zaten 72 delege seçiyor ve bu da Ankara delegelerinin ağırlıklı olarak Ankara’da doğmuş olduğunu gösteriyor. Buna karşın asıl ilginç olan kent Sivas. Bu kent 9 delegeye sahip olmasına rağmen tüm delegelerin 45’inin Sivas doğumlu olduğu görülüyor. Bu 45 delegenin 15'i İstanbul delegesi durumunda. Sivas, 90 delegeyle İstanbul, 68 delegeyle Ankara’nın ardından doğum yerlerine göre üçüncü büyük kent konumuna yerleşiyor. İzmir ise 37 delegeyle Sivas’ı takip ediyor. İstanbul’un toplam delege sayısının 196, İzmir’in toplam delege sayısının 56 olduğunu düşündüğümüzde İstanbul ve İzmir delegelerinin önemli bir bölümünün bu kentler dışında doğduklarını görüyoruz. İstanbul doğumlu olan İstanbul delegesi sayısı 74, 16 delege de İstanbul doğumlu olmasına karşın farklı kentlerden delege seçilmiş durumda.
Sivas’ı Kılıçdaroğlu’nun şehri Tunceli ve İmamoğlu’nun şehri Trabzon takip ediyor
Kent delege sayılarıyla o kentte doğan ancak farklı illerden delege olanlara bakıldığında da önemli sonuçlara ulaşıyoruz. Sivas, 9 kent delegesine karşın 45 delegeyle açık ara ilk sırada. Genel Başkan Kemal Kılıçdaroğlu’nun kenti olan ve sık sık CHP üzerindeki etkisi üzerine tartışmalar yürütülen Tunceli Sivas’ı takip ediyor. Tunceli’nin 2 kent delegesi olmasına karşın toplam delegasyonda Tunceli doğumlu delege sayısı 33’e çıkıyor. Tunceli doğumlu delegelerin 8'i İstanbul delegesi. Tunceli’den sonra gelen kent de oldukça ilginç, Ekrem İmamoğlu’nun doğduğu şehir olan Trabzon. Kemal Kılıçdaroğlu’nun fiili rakibi durumunda olan Ekrem İmamoğlu’nun kenti Trabzon’un 12 delegesi olmasına karşın, tüm delegeler içerisinde Trabzon doğumlu delege sayısına bakıldığında sayı bir anda 30’a çıkıyor. Trabzon doğumlu delegelerinin 11'inin İstanbul delegesi olduğunu görüyoruz.
İlk üçü Tokat, Erzincan, Afyonkarahisar izliyor. Ardahan, Malatya, Erzurum, Çorum, Artvin de öne çıkıyor
Trabzon’u 10 kent delegesine karşın 28 delegeyle Tokat, 4 kent delegesine karşın 23 delegeyle Erzincan izliyor. Tokat doğumlu 11 delege İstanbul delegesiyken, Erzincan doğumlu 9 delege İstanbul delegesi durumunda. Afyonkarahisar da 12 kent delegesine karşın 22 delegeye sahip. Ardahan 4 kent delegesine karşın 21 delegeyle çok dikkat çekici bir konuma yerleşiyor. Malatya ise 12 kent delegesine karşın 21 delege, Erzurum 12 kent delegesine karşın 20 delegeye ulaşıyor. Çorum da 8 kent delegesinin iki katı olan 16, Artvin ise 4 olan kent delegesinin neredeyse 4 katı olan 14 delegeyle etkileri kentlerinin dışına çıkmış olan kentler arasında sayılabilir. Doğum yerlerine göre bir enteresan veri de yurt dışı doğumlu delege sayısının, 8 Almanya, 8 Bulgaristan, 1’er de ABD, Hollanda, Romanya olmak üzere 19 olması.
İstanbul delegasyonunun doğum verilerine göre bölgesel dağılımı
İstanbul’un analiz edilen 181 delegesinin 74’ü İstanbul doğumlu. İstanbul’da doğan 16 kişi de farklı kentlerde delege olmuş. İstanbul delegesi olup da İstanbul dışında bir kentte doğmuş olanları sıraladığımızda genel tabloyla uyumlu olarak şöyle bir sıralama ortaya çıkıyor: Sivas doğumlu 15 delege, Trabzon doğumlu 11 delege, Tokat doğumlu 11 delege, Ardahan doğumlu 11 delege, Erzincan doğumlu 9 delege, Tunceli doğumlu 8 delege, Ankara doğumlu 6 delege, Kars doğumlu 5 delege ve Malatya doğumlu 4 delege İstanbul’dan delege seçilerek Kurultay’a oy kullanmaya hak kazanmış durumda.
Profil analizinin işaret ettikleri: Bölgesel dağılım ve etki dengeli sayılabilir, ancak kadın ve genç temsiliyetinin zayıflığı en büyük sorun
Bir partinin tarihsel bir süreçte oluşan sosyolojik temeli ve bu temel üzerinde ortaya çıkan oy tabanıyla, üye ve delegeleri arasındaki temsiliyet ilişkisinin de uyumlu olması olağan. Buna rağmen verilere bakıldığında bölgesel dağılıma ilişkin, özellikle de Tunceli, Aleviler üzerinden yapılagelen tartışmaların maddi temelinin iddia edilenden daha zayıf olduğunu görüyoruz. Bu noktada öne çıkan bölgeler olmakla birlikte CHP'nin Kurultay delegelerinin bölgesel dağılımında ana hatlarıyla dengeli bir durumun olduğunu söylemek mümkün. Bir bölge eğer itiraz edecek onun da Ege Bölgesi olması gerektiği verilerden görülebilir.
Bu veriler aslında iki grubun da değişim-dönüşüme önderlik etme iddiasını öne sürdüğü 38'inci Olağan Kurultay’da yapılacak tartışmalara ve sonraki süreçte yapılması gerekenlere işaret ediyor. Tüm bu verilere baktığımızda kadınların ve gençlerin temsiliyet zayıflığının CHP'nin en büyük problemi olduğunu ve bu sorunu hızla giderebilmenin tüm tarafların ana kaygısı olması gerektiğini düşünüyoruz. Bu hafta sonu yapılacak olan Kurultay'ın ardından kısa bir süre sonra toplanacağı ilan edilen Tüzük kurultayında bu sorunların aşılmasına yönelik yapısal kararlar almak mümkün.
