Türkiye yerel, bölgesel ve ulusal yazılı medya istatistikleri, yazılı medyadaki daralmayı gözler önüne seriyor. Türkiye kağıttan hızla uzaklaşırken, son dönemdeki kağıt fiyatlarındaki artışın bu gidişatı daha da hızlandıracağını öngörmek artık hiç de zor değil. Üstelik gidişat Almanya'da da benzer.

dokuz8HABER/Evrim Kayalar Türkiye’de medya, ancak özellikle yerel medya hızla daralıyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2005 yılından beri toplamakta olduğu yazılı medya verilerine göre, yazılı medyada 2013 yılına kadar süren artış 2013 yılından sonra yerini düşüşe bırakıyor. 2013 yılından itibaren hem yerel ve bölgesel gazete sayısında hem de tirajlarda sürekli bir düşüş gözlemlenmekte. Ayrı ayrı baktığımızda tirajlardaki düşüş 2013'ten bu yana yerel gazetelerde yaklaşık yüzde 27, bölgesel gazetelerde ise yüzde 77 oranında. [infogram id="730f69c9-9850-4f26-802b-081a5377899f" prefix="TFF" format="interactive" title="gazeteler TR tiraj"]

2013 SONRASI KESİNTİSİZ DÜŞÜŞ

Yerel ve bölgesel gazeteler, sayısal olarak 2013’e dek yükseliş göstermesine karşın 2013 sonrası kesintisiz bir düşüşe geçtiğini görüyoruz. Yereldeki tirajlarındaki düşüşün esas başlangıcı ise birkaç yıl öncesine, 2010 yılına uzanıyor. 2010 yılında 1,4 milyon olan yerel ve bölgesel gazetelerin toplam tirajı, 2017 yılında 755 bine düşüyor. [infogram id="e697ce02-864f-4557-bc9a-57c101c10c4e" prefix="303" format="interactive" title="gazeteler TR sayı"]

OHAL NE KADAR ETKİLEDİ?

Üstteki grafikte yer alan gazete sayılarına baktığımızda ise, gazete sayılarının, 2016'da gerçekleşen darbe girişimi sonrası belirgin şekilde etkilenmediği, hatta ulusal gazete sayısının arttığını gözlemliyoruz. İlan edilen OHAL ve bu süreçteki KHK'larla birçok gazetenin kapatılmasına rağmen bunun grafiğe yansımaması, 2016'da yeni açılan kurumlara bağlanabilir. Öte yandan 2017 verisinin 2017 yılı başına ait olduğunu, KHK'ların 2018 yılı ortasına kadar devam ettiğini ve mecraların kapatılmaya devam ettiğini hatırlamakta fayda var. Yani TÜİK yeni verileri yayınladığı zaman OHAL'in basın üzerinde nasıl bir etkisi olduğu daha net analiz edilebilir.

YEREL VE BÖLGESEL BASININ %12'Sİ İSTANBUL'DA

2017 yılı itibarı ile Türkiye’deki toplam 2298 yerel ve bölgesel gazetenin 287’si, yani yaklaşık yüzde 12’si yayın hayatını İstanbul’da sürdürürken, Erzurum, Erzincan, Bayburt alt bölgesinde (İBBS2) yalnızca 18 yerel veya bölgesel gazete çıkarılmakta. TÜİK verilerinde gözlemlenen bu durum, Türkiye’de özellikle kağıt krizi sonrası sıkça tartışılmakta olan yerel medyanın sorunlarını görünür kılar nitelikte. Dünyada ise özellikle dijitalleşme ve yerel medyanın buna ayak uydurmakta güçlük çekmesi çerçevesinde ilerleyen tartışmalara konu olan düşüşler, Dünya Gazeteciler Birliği’nin dünyadaki en istikrarlı gazete pazarları arasında gösterdiği Almanya örneğinde de gözlemlenebilir. Almanya verilerini incelerken nüfusunun bugün Türkiye ile neredeyse eşit olduğunu hatırlayalım: [infogram id="db7047b5-a3e2-4610-9b9c-8be6f8c04520" prefix="GAb" format="interactive" title="gazeteler ALM sayı ve tiraj"]

ALMANYA'DAKİ GAZETE SAYILARI TÜRKİYE'YE GÖRE ÇOK AZ

Almanya Gazete Yayıncıları Birliği’nin (BDZV) 2018 yılı raporuna göre, 2017 yılı itibari ile Almanya’da toplamda 312 yerel ve bölgesel gazete, 8 ulusal gazete çıkmakta. Türkiye’deki yerel ve bölgesel gazete sayıları ve bunların tirajları ile Almanya verileri karşılaştırıldığında, Almanya’da görece düşük yayın sayısına karşın oldukça yüksek tirajlar dikkati çekiyor: [infogram id="3c2b0493-c39f-4fb8-bd29-7295b997dbce" prefix="NFO" format="interactive" title="gazeteler TR-ALM sayı"] [infogram id="96f59e8a-cdc0-49c6-974d-9ebaa8bc7ad4" prefix="28E" format="interactive" title="gazeteler TR-ALM tiraj"] Her ne kadar Almanya’da da yerel ve bölgesel gazete sayısında 2011 yılından itibaren bir düşüş gözlemlense de, bu düşüşün sürekli olmadığı ve ancak yüzde 9 seviyesinde kaldığı görülebilir.

TİRAJ DÜŞÜŞÜ ALMANYA'DA STABİL, TÜRKİYE'DE DALGALI

Tirajlar ise 2005 yılında itibaren hem yerel hem de ulusal gazeteler için sürekli ancak istikrarlı bir düşüşe işaret ediyor. Fakat ulusal gazetelerin tirajlarındaki düşüş yerel ve bölgesel gazetelere kıyasla oranla daha yüksek. Bu Türkiye’deki trendin tersine işaret ediyor. Ayrıca grafiklere bakıldığında, Türkiye’deki ulusal gazete tirajlarındaki düşüşün, Almanya’ya kıyasla çok daha dalgalı seyrettiği görülüyor.

TÜRKİYE VERİLERİ NE KADAR GÜVENİLİR?

Ancak Türkiye'deki ulusal gazete satış rakamlarının gerçekliğiyle ilgili halihazırda soru işaretleri mevcut. Düşük satış rakamlarını gizleyen gazetelerin hileli yöntemlerle tirajlarını şişirdiği iddiası sıklıkla dile getirilen iddialardan. Sözcü'deki bir habere göre yaklaşık 3 milyon gazetenin yarısı hastane, site, büfe ve marketlerde bedava dağıtılıyor. Düşük tirajlı gazeteler sadece 4 sayfalık kapağı basıp 130 bin tiraj gösteriyor. Bunun arkasındaki sebep ise; reklam pastasından daha çok pay kapmak. Bunu denetleyip düzenleyecek bir yapı ise Türkiye'de mevcut değil. Medyaya güven yıllar içinde gittikçe azalıp basılı gazete okuma alışkanlığı, internetten gazete okumaya dönüşürken tirajların sınırlı düşüşü, bu iddialara güç katıyor.