24 Haziran seçimlerinin ardından göreve başlayan ilk Cumhurbaşkanlığı Kabinesi, sürekli olarak yükselen döviz krizi karşısında çareyi tasarrufta buldu ve bu yönde de açıklamalar yapıldı, kimi kararlar da alındı. Bu çerçevede 2019-2021 Dönemi Yatırım Programı Hazırlama Rehberi, Cumhurbaşkanlığı genelgesi ile yayımlandı. "Ekonomide dengelenme ve sürdürülebilir büyüme" hedefiyle "kamu harcamalarında tasarruf yapmanın" temel öncelik olacağının vurgulandığı genelgede, Cumhurbaşkanlığı kapsamın dışında tutuldu.

Türk lirasının başta Amerikan doları ve euro olmak üzere yabancı para birimleri karşısında yaşadığı büyük düşüşle tetiklenen ekonomik darboğaz, kısa süre içinde milyonlarca insanın günlük hayatını etkileyen zamlar, ilan edilen konkordatolar ve şimdilik bir dalgaya dönüşmese de ciddi sayılara ulaşan işten çıkarmalarla tam bir ekonomik krize dönüştü. Her ne kadar AKP iktidarı ve Erdoğan yaşanan krizin bir ekonomik kriz değil, Rahip Brunson'ın tutuklanması süreciyle ilgili bir ABD operasyonunun sonucu olduğunu iddia etse de gelişmeler bu iddiayı doğrulamaktan uzak kaldı. Kamuoyu karşısında "ekonomik kriz"den ziyade bir "siyasal operasyon" tezinde ısrar eden iktidar, diğer taraftan ekonomik kriz dönemlerinde görülen tasarruf politikaları açıklamaya başladı. Bu çerçevede bir yandan tüm 2019 yılı bütçesi için hazırlık çalışmaları yapılırken, diğer yandan da içinde bulunduğumuz 2018 bütçesinden kesintiye gidildi. Tüm kamu kurum ve kuruluşlarının harcamalarından yüzde 30’a kadar tasarrufa gitmeleri istendi. Bu önlem yetmeyince, kamu binaları ve araçları üzerinde de bir çalışmanın yapılmasına karar verildi. 2019 yatırım programı çerçevesinde "zorunlu haller dışında, kaynağı ne olursa olsun taşıt alımı yapılmayacaktır" kuralı konulurken zorunlu hallerde de alınacak araçlar için tavan fiyat belirlendi. Ancak Cumhurbaşkanlığı bünyesinde bulunan tüm araçlar belirlenen taşıt alım bedellerinden muaf tutuldu. Yine TBMM'ye alınacak araçların fiyatları da bu kapsamdan çıkarıldı.

ÇALIŞMANIN YÖNTEMİ VE KAYNAKLAR

İçinde bulunulan kriz döneminde kamu tasarrufu tartışmaları yoğunlaşmışken, Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nın tasarruf dışında bırakılması yönünde alınan kararlar tepki çekti. Kamuda kullanılan araç sayısı, özellikle son dönemde gerçekleştirilen alımlar bir süredir tartışma konusu oluyordu. Biz de dokuz8HABER olarak Cumhurbaşkanlığı bünyesinde bulunan araç sayılarını, bu araç sayılarının yıllara göre artış oranını ve ülke kökenlerini ele alan bir çalışma yaptık. Haberin veri kaynaklarından biri, yeni sistemle birlikte kapatılan Kalkınma Bakanlığı'nın hazırladığı raporlar. Cumhurbaşkanlığı’nın mülkiyetindeki toplam araç sayısı da Kamu İhale Kurumu’nun Elektronik Kamu Alımları Platformu’nda (EKAP) yayımlanan ihale ilanlarında görülebiliyor. Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği; Cumhurbaşkanlığı mülkiyetindeki araçların kasko ve zorunlu mali sorumluluk sigortaları hizmetleri için hizmet alım ihalesine çıkıyor. Her yılın sonunda açılan ihaleler, bir sonraki yılın hizmet alım ihalesini kapsıyor. EKAP’ta yayımlanan ihale dosyalarında Cumhurbaşkanlığı bünyesindeki araçların markaları, model yılları, tipleri ve iç-dış donanımlarına ait bilgiler de yer alıyor.

[infogram id="ede7ee5e-7940-4716-b172-bbcbd50ff0fe" prefix="MCY" format="interactive" title="01- taşıt sayısı artışı"]

KAMUDAKİ ARAÇLAR 10 YILDA YÜZDE 32 ARTTI

Mülkiyeti kamuya ait olan ve finansmanı da merkezi yönetim bütçelerinden karşılanan araç filoları ile ilgili son araştırma, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin yürürlüğe girmesi ile birlikte kapatılan Kalkınma Bakanlığı tarafından yapıldı. Kalkınma Bakanlığı’nın 2018 Mayıs’ında "Kamu Kurumlarında Taşıt Filosu Yönetimi” başlığı ile yayımladığı rapora göre; merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kurum ve kuruluşların envanterinde yer alan, mülkiyet taşıtların sayısı 2007-2017 döneminde 83 bin 40’tan 110 bin 131’e ulaştı. Rapora göre, taşıt sayısı 10 yılda yüzde 32 arttı.

CUMHURBAŞKANLIĞI ARAÇLARI, KAMU FİLOSUNUN YÜZDE 0.24'Ü

Kalkınma Bakanlığı’nın son verileri ile EKAP’ta yayımlanan ihale dosyası karşılaştırıldığında, Cumhurbaşkanlığı’nın taşıt filosunun, kamunun toplam filosu içindeki büyüklüğünü görebilmek mümkün. İhale dosyasında yer alan kasko sigortası yapılan araçların listesi, Cumhurbaşkanlığı’nın envanterindeki toplam araçları gösteriyor. 2017 yılı kasko sigortası ihale dosyasına göre, 2017 yılında, Cumhurbaşkanlığı 2017 yılında 268 araç kullandı. Bu da Cumhurbaşkanlığı’nın elindeki araçların, kamudaki araç toplamının ancak yüzde 0.24’lük bölümünü kapladığını gösteriyor. Ancak bu noktada asıl önemli olan nokta, Cumhurbaşkanlığı bünyesindeki araç sayısının son 6 yılda yaşadığı artış.

[infogram id="18cabeda-bdd7-4211-8ef7-09289b63d820" prefix="eSs" format="interactive" title="Cumhurbaşkanlığı araç sayısı"]

FİLO 6 YILDA YÜZDE 237.75 BÜYÜDÜ

Cumhurbaşkanlığı’nın sahip olduğu taşıt filosuna ilişkin EKAP’taki veriler ilk olarak 2012 yılında yayımlandı. Yani 2012 ile 2018 yılları arasında Cumhurbaşkanlığı’ndaki araçların değişim oranı hesaplanabiliyor. Buna göre 2012 yılında 98 aracı olan Cumhurbaşkanlığı 2018 yılında bu rakamı 331’e çıkardı. Yani 2012-2018 yılları arasında Cumhurbaşkanlığı, taşıt filosunu yüzde 237.75 büyüttü.

GÜL SON İKİ YILINDA YÜZDE 17.34 ARTTIRDI, REKOR İSE ERDOĞAN'DA

EKAP’taki verilerin en eskisi 2012 yılına dayandığından; araç kullanımı açısından son iki Cumhurbaşkanını karşılaştırabilmek mümkün. Görevine Ağustos 2007’de başlayan Abdullah Gül’ün Cumhurbaşkanlığı döneminin ilk 5 yılına ait taşıt verisi EKAP’ta yer almıyor. Ancak 2012 yılına 98 araçla giren Gül, Ağustos 2014’te görevi ile birlikte Tayyip Erdoğan’a 115 araç teslim etti. Yani eldeki veriler çerçevesinde Gül, görev süresinin son iki yılında taşıt sayısını yüzde 17.34 arttırdı. Recep Tayyip Erdoğan ise Cumhurbaşkanlığı’nda geçirdiği 4 yılda emrindeki araç  sayısını yüzde 187.82 arttırdı.

[infogram id="07ee7725-ae21-4cc1-b25d-583e25f24425" prefix="Z8X" format="interactive" title="Cumhurbaşkanlığı garajındaki araçların ülke kökenleri?"]

GARAJDAKİ ARAÇLARIN MENŞEİ HANGİ ÜLKE?

2012 yıllında Cumhurbaşkanlığı’nın garajında Mercedes, Volkswagen, Audi, Chevrolet, Renault, Ford ve ISUZU marka araçlar yer alıyor. 27 tane ile en çok Mercedes marka araç bulunuyor, en az ise 4 tane ile ISUZU. Envantere bakıldığında 2012’de 52 tane Alman, 30 tane Amerikan, 12 Fransız menşeli aracın kullanıldığı görülüyor. Yani 2012 yılında, ISUZU marka araçlar Avrupa ve Amerika dışı bir konsorsiyum üretimi olduğundan (diğer) Cumhurbaşkanlığı filosundaki araçların yüzde 65.30’unun Avrupa menşeli, yüzde 30.61’i ise Amerikan menşeli.

GÜL'DEN ERDOĞAN'A 115 ARAÇ

2014 yılında Gül’ün Cumhurbaşkanlığı’nda, Çankaya Köşkü’nün emrindeki araç sayısı 98’den 115’e çıkarılıyor. Aynı yıl Cumhurbaşkanlığı’nın garajına önceki yıllardan farklı olarak BMW marka, 2012 model 10 motosiklet de ekleniyor. 75 tane Alman, 6 tane Fransız, 31 tane Amerikan marka araç emre verilirken; 3 adet Japon (ISUZU) marka aracın kullanıldığı görülüyor. Yani Gül döneminde, 81 adet Avrupa, 31 adet Amerikan, 3 adet de diğer menşeli araç yer alıyor. Bu durumda Gül, Cumhurbaşkanlığı görevini Tayyip Erdoğan’a devrederken garajındaki araçların yüzde 70.4’ünün Avrupa, yüzde 26.95’inin Amerikan, yüzde 2.95’inin ise diğer menşeli araç olduğu görülüyor.

2. YILDA YÜZDE 29.41 BÜYÜME, 1 DE TÜRK ARAÇ

2015 yılında 136 aracı olan Cumhurbaşkanlığı 2016 yılında araçların sayısını 176’ya çıkardı. Böylece Saray’ın garajı bir yılda yüzde 29.41 büyüdü. 2016 yılında Saray’ın garajında bazı yenilikler de yaşanıyor. Envantere 2 İtalyan menşeli Fiat marka, 1 de Otokar marka Türk menşeli çöp kamyonu giriyor. 109 Alman, 6 Fransız, 2 İtalyan, 51 Amerikan, 7 Japon ve 1 Türk marka araç kullanılıyor.

2017 YILINDA YÜZDE 36.7 ARTIŞ

2017 yılında da Cumhurbaşkanlığı’nın yönetimindeki araçların sayısı da bir önceki yıla göre yüzde 36.73 artarak 268’e çıktı. Bu yıl Cumhurbaşkanlığı’nın garajındaki markaların daha da çeşitlendiği görüldü. 10 adet Japon menşeli, 12 adet de İsveç menşeli araç filoya eklendi. 1 Türk menşeli aracın sayısı 4’e çıktı.

FİLO YÜZDE 23.5 BÜYÜDÜ

İçinde bulunduğumuz 2018 yılında; Cumhurbaşkanlığı’nın emrindeki araç sayısı yüzde 23.5 artarak 331’e çıktı. Filonun birincisi yine Alman menşeli araçlar oldu. 2018 yılında Cumhurbaşkanlığı araçlarının yüzde 63.44’ü Avrupa, yüzde 28.09’u ise Amerikan malı. Yukarıda da belirtildiği gibi, Kalkınma Bakanlığı’nın verilerine göre, 2017 yılında Türkiye’deki kamu mülkiyetindeki araçların sayısı 110 bin 131. Cumhurbaşkanlığı’nın 2017 yılında mülkiyetindeki araçların sayısı ise 268. Mercedes S600L zırhlı araçların doğrudan Cumhurbaşkanı makamına özel araçlar olduğu biliniyor. Cumhurbaşkanlığı envanterinde 11 adet zırlı S600 Long bulunuyor. 1998, 2006, 2009, 2012 ve 2013 model. Erdoğan’ın Cumhurbaşkanı olarak seçilmesi ile birlikte arabanın 2014 model anahtar teslim fiyatı ise 1 milyon 157 bin TL. Aynı araç bugün 12 milyon 800 bin liraya satılıyor. Sadece bir tanesinin her yıl ödenen kasko sigorta bedeli ise içindeki özel ekipmanı ve zırhı nedeniyle 1.5 milyon TL.

[infogram id="9bedcb42-31d9-4a84-858d-8c7587ef7b68" prefix="ACD" format="interactive" title="Avrupa'da ne var?"]

AVRUPA ÜLKELERİNDE DURUM NE?

Euronews'ün geçen ay yaptığı derlemeye göre, 20 ayrı özerk bölgenin bulunduğu İtalya’da, 2017 yılı verilerin göre 29 bin 195 kamu aracı bulunuyor. Bunun içinde makama özel olanların salısı ise 3 bin 68. Fransa’daki kamu araçlarının sayısı 2 bin, makam araçlarının sayısı ise 600. İngiltere’de ise 2012 verilerin göre 90 kamu aracı bulunuyor. Türkiye’de 2012 yılında sadece Cumhurbaşkanlığı’na ait kamu araçlarının sayısı 98. 6 federal hükümetin bulunduğu Belçika’da hükümet yetkililerine tahsis edilen araçların sayısı ise 72.