Bu yılki Nobel Tıp veya Fizyoloji Ödülü, hücrelerin oksijen (O2) düzeyini algılama ve buna uyarlanma (adaptasyon) konusundaki keşifleri ile ilgili olarak üç bilim adamı arasında paylaşıldı. Dr William G. Kaelin, ABD Boston’daki Dana-Farber Kanser Enstitüsü ile Harvard Üniversitesi Tıp Fakültesinde, Sir Peter J. Ratcliff, İngiltere Londra’daki Francis Crick Enstitüsünde ve Dr Gregg L. Semenza da ABD Baltimore’daki Johns Hopkins Üniversitesi Tıp Fakültesinde görev yapıyor.
Hayvan hücreleri yiyecekleri enerjiye çevirmek için oksijene gereksinim duyarlar. Bu gerçeğin yüzyıllardır bilinmesine karşın, hücrelerin oksijen düzeyindeki değişikliklere nasıl uyarlama (adaptasyon) sağladıkları bilinmemekteydi. İşte bu üç bilim adamı hücrelerin oksijen düzeyindeki değişiklikleri nasıl algıladıkları ve buna göre nasıl uyarlama sağladıklarını açıklayan moleküler mekanizmayı keşfettiler. Yaşamın en önemli temel uyarlanma süreçlerinden biri olan bu mekanizmanın keşfi, oksijenin hücre metabolizması ve fizyolojik işlevleri nasıl etkilediğinin anlaşılmasını aydınlatmıştır. Bu keşifler, aynı zamanda anemi, kanser ve diğer birçok hastalıkla mücadelede, ümit veren yeni ilaç geliştirme stratejilerinin doğmasına yol açmıştır. Oksijen algılanması, örneğin yoğun bir idmandan sonra, hücrelerin düşen oksijen düzeylerine göre metabolizmalarını uyarlamalarını sağlar. Oksijen tarafından kontrol edilen uyarlanma süreçlerine başka iki örnek, yeni kan damarlarının oluşması ve alyuvarların üretimidir. Bağışıklık sistemimiz ve birçok diğer fizyolojik süreç, oksijen algılama mekanizması tarafından ince ayara tabidir. Oksijen algılamanın aynı zamanda fetüs gelişmesinde normal kan damarı oluşması ve plasenta gelişmesinde yaşamsal rol oynadığı da gösterilmiştir. Oksijen algılama çok sayıda hastalıkta merkezi bir rol oynar. Örneğin, kronik böbrek yetersizliği çeken hastalarda çoğu zaman, böbreklerdeki EPO üretiminin azalması ile aşırı kansızlık da (anemi) görülür. EPO böbrekteki hücreler tarafından üretilir ve alyuvarların oluşumunda yaşamsal bir role sahiptir. Oksijen düzeyini ayarlayan mekanizma aynı zamanda, kanser konusunda da önemli bir rol oynar. Bu mekanizma tümürlerde kanser hücrelerinin yayılmasına yol açan yeni kan damarı oluşumuna ve metabolizmanın değişimine katkı yapar. Şimdi birçok akademik araştırma laboratuarında ve ilaç şirketlerinde, hastalığın değişik evrelerinde kullanılmak üzere, oksijen algılama mekanizmasını daha harekete geçirecek ya da engelleyecek ilaç geliştirme çabaları artarak sürmektedir. Kaynak: https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2019/summary/ (https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2019/summary/)
