Pandemi nedeniyle aşı patentlerinden feragat edilmesi fikrine ABD ve AB’den ilk defa destek geldi. ABD’nin “bu fikre sıcak baktığını” duyurmasının ardından, Avrupa Birliği Komisyonu Başkanı Von der Leyen de teklifi tartışmaya hazır olduklarını açıkladı. AB liderleri yarın bir araya gelerek bu konuyu görüşecek.

Beyaz Saray Sözcüsü Jen Psaki’nin Kovid-19 aşılarının üzerindeki fikri mülkiyet haklarının kaldırılmasının gündemde olduğunu söylemesinin ardından bir açıklama da ABD Dış Ticaret Temsilcisi Katherine Tai’den geldi. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, ABD'den gelen “patenti kaldırma” mesajlarını övdü ve “Bu, Kovid-19 ile mücadelede muazzam bir an” ifadesini kullandı.

ABD Ticaret Temsilcisi Katherine Tai, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) aşılarının üretim kapasitesini artırmak için fikri mülkiyetin kaldırılmasını desteklediklerini, Dünya Ticaret Örgütünde (DTÖ) gerekli müzakerelere katılacaklarını duyurdu. Kovid-19 salgının olağanüstü önlemler gerektirdiğine dikkati çeken Tai, “Yönetim, fikri mülkiyet haklarının korunmasına güçlü bir şekilde inanmaktadır ancak salgını sona erdirmede Kovid-19 aşıları için bu korumalardan feragat etmeyi desteklemektedir” dedi. Bu konuda DTÖ'deki müzakerelere aktif olarak katılacaklarını vurgulayan Tai, kurumun fikir birliğine dayalı yapısı ve ilgili konuların karmaşıklığı dikkate alındığında bu müzakerelerin zaman alacağını aktardı.

AB KOMİSYONU: TARTIŞMAYA HAZIRIZ

Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Kovid-19’a karşı geliştirilen aşıların fikri mülkiyet haklarının kaldırılmasını tartışabileceklerini dile getirdi. Von der Leyen, salgının başında yapılan, Avrupa'nın buna yanıt vermekte "ağır kaldığı ve hantal olduğu" eleştirilerini hatırlatarak, Avrupa'da üretilen 200 milyondan fazla doz aşının dünyanın diğer ülkelerine gönderildiği savundu. Von der Leyen, “AB, krizi etkili ve pragmatik bir şekilde ele alan her türlü öneriyi tartışmaya hazır. Bu nedenle ABD'nin Kovid-19 aşıları için fikri mülkiyet haklarından feragat edilmesi teklifinin bu hedefe (üretim kapasitesinin artırılması) ulaşmaya nasıl yardımcı olabileceğini tartışmaya hazırız. Fakat kısa vadede, aşı üreten tüm ülkeleri ihracata izin vermeye ve tedarik zincirlerini bozan önlemlerden kaçınmaya çağırıyoruz.” diye konuştu.

AB LİDERLERİ YARIN PORTEKİZ’DE GÖRÜŞECEK

ABD Başkanı Joe Biden de, aşılarla ilgili fikri mülkiyet hakları konusunda ülkesinin tutumunda değişikliğe giderek, bu hakların kaldırılması fikrine desteğini ifade etmişti. AB ülkeleri liderleri de 7-8 Mayıs'ta Portekiz'de yapacakları zirve toplantısında bu konuyu görüşecek. Porto kentinde düzenlenecek toplantı hakkında bilgi veren üst düzey bir AB yetkilisi, “Toplantıda bu konuyu görüşmek ve somut olarak ne yapılabileceğine bakmak üzere geniş bir uzlaşı bulunuyor.” dedi. AB yetkilisi, Dünya Ticaret Örgütü Genel Direktörü Ngozi Okonjo-Iweala'nın aşılarla ilgili ticari kuralların geçici olarak kaldırılmasına ilişkin bir metin üzerinde tartışma fikrini desteklediklerini de sözlerine ekledi.

DTÖ’DEN ABD YÖNETİMİNE ÖVGÜ

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, yaptığı yazılı açıklamada, salgını en kısa zamanda sona erdirmek için ABD Başkanı Joe Biden ve Başkan Yardımcısı Kamala Harris'in Kovid-19 aşıları üzerindeki fikri mülkiyet hakkından geçici olarak feragat edilmesini destekleme taahhüdüne övgüde bulundu. ABD yönetiminin açıklamasını "cesur bir hareket" olarak niteleyen Ghebreyesus, "Bu, Kovid-19 ile mücadelede muazzam bir an. Başkan Biden ve ABD Ticaret Temsilcisi Büyükelçi Katherine Tai'nin aşılardaki fikri mülkiyet hakkının korumasından feragat edilmesini destekleme taahhüdü, küresel sağlık sorunlarının üstesinden gelmek için Amerikan liderliğinin güçlü bir örneğidir” yorumunu yaptı.

DTÖ ÖNERİSİNİ 100 ÜLKE DESTEKLİYOR

Dünya Sağlık Örgütü salgının başından bu yana “aşı milliyetçiliği ve eşitsizliği” konusunda sık sık uyarıda bulunuyor ve aşıların fikri mülkiyetinden vazgeçilmesini talep ediyor. Dünya Ticaret Örgütü ise, en az 100 ülkenin desteklediği Kovid-19 aşıları ve ilaçları üzerindeki fikri mülkiyet haklarının kaldırılması için teklif hazırlanmasını talep ediyor. Teklifin kabul edilmesi durumunda birçok ülkenin aşıları üretme imkanına sahip olacağı ifade ediliyor. Birçok aşı üreticisi firma ise, aşı geliştirme çalıştırmalarına büyük yatırım yaptıklarını belirterek ve aşıların üretiminde kalitenin düşebileceğini gerekçe göstererek böyle bir teklife karşı çıkıyor. BioNTech'in kurucularından Prof. Dr. Uğur Şahin ise” Kovid-19 aşılarının üretim kapasitesini artırmak için fikri mülkiyet hakkından vazgeçmenin doğru bir yol olmadığını, bunun yerine üretim lisansları verilmesi gerektiğini” iddia etmişti.