Türkiye internete ne kadar entegre, ne kadar bilgisayar 'bağımlısı'? Haber almaktan, içerik üretimine, alışverişten seyahat planlamasına kadar interneti ne amaçla kullanıyoruz?  Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması ile bu sorulara yanıt veriyor. Araştırmanın verileri kadar TÜİK'in 2015 ve 2018 soru seti arasındaki farklılıklar da dikkat çekici.
[mks_dropcap style="letter" size="72" bg_color="#ffffff" txt_color="#000000"]T[/mks_dropcap]ÜİK'in açıkladığı vatandaşların internet kullanımı verileri, Türkiye'nin bilişim teknolojileriyle entegrasyonu konusuna ışık tutuyor. Araştırma, kullanıcıların internet kullanım sıklığı ve hanelerin internet erişiminden kullanıcıların internetten ne kategoride alışveriş yaptığına kadar geniş bir skalada bilgiler veriyor. İNTERNET KULLANAN BİREYLERİN ORANI %72,9 Araştırmaya göre bilgisayar ve internet kullanımı 2018 yılında 16-74 yaş grubundaki bireylerde sırasıyla %59,6 ve %72,9 oldu. Bu oranlar 2017 yılında sırasıyla %56,6 ve %66,8 idi. Bilgisayar ve internet kullanım oranları 16-74 yaş grubundaki erkeklerde %68,6 ve %80,4 iken, kadınlarda %50,6 ve %65,5 oldu. HER ON HANENİN SEKİZİ İNTERNET ERİŞİM İMKANINA SAHİP Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması sonuçlarına göre 2018 yılı Nisan ayında hanelerin %83,8’i evden internete erişim imkânına sahip oldu. Bu oran 2017 yılının aynı ayında %80,7 idi. [infogram id="486e2ac3-b65d-4257-9150-ac61be876fe1" prefix="ecp" format="interactive" title="bilişim teknolojileri kullanımı"] GENİŞBANT İLE İNTERNETE ERİŞİM SAĞLAYAN HANELERİN ORANI %82,5 Genişbant ile internete erişim sağlayan hanelerin oranı 2018 yılı Nisan ayında %82,5 oldu. Buna göre hanelerin %44,5’i sabit genişbant bağlantı (ADSL, kablolu internet, fiber vb.) ile internete erişim sağlarken, %79,4’ü mobil genişbant bağlantı ile internete erişim sağladı. Genişbant internet erişim imkânına sahip hanelerin oranı önceki yıl %78,3’tü. BİREYLERİN YÜZDE 45,6'SI E-DEVLET HİZMETLERİ KULLANIYOR Kişisel amaçla kamu kurum/kuruluşları ile iletişime geçmek veya kamu hizmetlerinden yararlanmak için 2017 yılı Nisan ayı ile 2018 yılı Mart aylarını kapsayan on iki aylık dönemde interneti kullanan bireylerin 16-74 yaş grubu bireyler içerisindeki oranı %45,6 oldu. Bu oran önceki yılın aynı döneminde (2016 Nisan-2017 Mart) %42,4’tü. Kullanım amaçları arasında kamu kuruluşlarına ait web sitelerinden bilgi edinme %41,7 ile ilk sırayı aldı. YAŞ GRUPLARI: YAŞLILAR DA İNTERNETE MERAK SALDI Öte yandan yaş gruplarına göre internet ve bilgisayar kullanımına baktığımızda ülkedeki artışa paralel neredeyse her grupta artıştan söz edebiliriz. Ancak en belirgin artış yaşlı kesimde (64-75) görülüyor. 2004 yılında bu kesimin yalnızca %0,4'ü internete girerken bu oran geçen yıl %11,3 olmuştu. Bu yıl ise 1,5 kat artışla %17'ye ulaştı. Bu artış oranı ise, alt gruptan bu yaş grubuna geçen vatandaşlardan ziyade, ilgili yaş grubu dahilinde internetle ilk kez tanışan yaşlıların olduğuna ve bunların nispeten yoğun olduğuna işaret ediyor. [infogram id="63f8a770-398a-434e-b341-113917b88f2e" prefix="X7I" format="interactive" title="yaş grupları internet bilg kullanımı"] İNTERNET ÜZERİNDEN ALIŞVERİŞ YAPMA ORANI YÜZDE 29,3 İnternet üzerinden kişisel kullanım amacıyla mal veya hizmet siparişi veren ya da satın alan 16-74 yaş grubundaki bireylerin oranı, 2017 yılı Nisan ayı ile 2018 yılı Mart aylarını kapsayan on iki aylık dönemde %29,3 oldu. Önceki yılın aynı döneminde (2016 Nisan- 2017 Mart), bu oran %24,9 olarak gözlendi. Cinsiyete göre internet üzerinden alışveriş yapma oranı erkeklerde %33,6 olarak gerçekleşirken kadınlarda %25 oldu. Bu oranlar bir önceki yılın aynı döneminde sırası ile %29 ve %20,9 olarak ölçülmüştü. İNTERNETTEN EN ÇOK YÜZDE 65,2 İLE GİYİM VE SPOR MALZEMESİ SATIN ALINIYOR İnternet üzerinden alışveriş yapan bireylerin %65,2'si giyim ve spor malzemesi satın aldı. Bunu %31,9 ile seyahat bileti, araç kiralama vb. %26,8 ile ev eşyası (mobilya, oyuncak, beyaz eşya, vb; tüketici elektroniği hariç), %22,1 ile gıda maddeleri veya günlük gereksinimler ve %20,6 ile kitap, dergi, gazete (e-kitap dahil) takip etti. Giyim ve spor malzemeleri hem erkekler hem de kadınlar tarafından sırasıyla %55,9 ve %77,3 ile internet üzerinden en çok satın alınan ürün grubu oldu. Cinsiyete göre en az satın alınan ürün grubu ise erkeklerde %4,6 ile ilaç olurken, kadınlarda %2,8 ile oyun yazılımı, diğer bilgisayar yazılımı ve yazılım güncellemeleri oldu. [infogram id="9b19e56e-73c7-4a60-9620-d32b9448fb47" prefix="ZXN" format="interactive" title="internet kullanım sıklığı"] NE KADAR SIK İNTERNET KULLANILIYOR? Araştırma kapsamında vatandaşlara internete ne kadar sık eriştikleri de soruldu. Son 3 ayda internete girdiğini beyan eden kişilerin hiçbiri bir veya iki kez cevabını vermezken en düşük internet kullanım yoğunluğunun "haftada bir defadan az" olduğu gözlemlendi. İnternete girenlerin büyük bir bölümü ise düzenli internet kullanıcısı ve bu durum neredeyse 2011'den beri değişmiyor. 2011'de internet kullanıcılarının %89,5'i düzenli internet kullanıcısıyken bu oran bu yıl itibariyle %97,3'e ulaşmış durumda. [infogram id="160cb872-eae3-49dd-a695-5f2a154ead65" prefix="xkW" format="interactive" title="internet kullanım amaçları"] PEKİ İNTERNET NE AMAÇLA KULLANILIYOR? Son üç ay içinde insanlara internette ne yaptıkları sorulduğunda ise 2012, 2015 ve 2018 yılına ait veriler nispeten değişkenlik gösteriyor. E-posta gönderme ve alma internet kullanıcıları arasında 2012'de %66,8 ile oldukça popülerken yeni internet kullanıcılarının katılımıyla bu oran 2018'de %44,8'e düşmüş durumda. Bu rakam e-posta kullanımının sosyal medya kullanımının ve özellikle sohbet-haberleşme programlarının yaygınlaşmasına paralel olarak düştüğü yönündeki farklı araştırma bulgularıyla da uyumlu. İnternet üzerinden telefon görüşmesi yapmak ise oldukça popülerleşmiş durumda. Oran 2012'deki %42,5'lik seviyeden 2018'de %69,5'e yükselmiş. İnternet bankacılığı ise oldukça popülerleşiyor. Bankaların yıllardır peşinde oldukları, şubelerini internete taşıma hedeflerinin giderek daha fazla karşılık bulduğu gözleniyor. 2012'de yalnızca %17,1 olan internet bankacılığı kullanımı, bugün %39,5'e ulaşmış. SORULAN SORULARDAKİ İSTİKRARSIZLIK DİKKAT ÇEKİCİ TÜİK'in yukarıdaki tabloda gördüğümüz 2012, 2015 ve 2018 yıllarında yanıtları paylaşılan sorular kısmen benzerlik gösterse de 2015 senesinin özellikle diğer iki döneme göre ayrıştığını söylemek rahatlıkla mümkün. Her üç yılda da ortaklaşan beş tip soru var. Bunlar: "E-Posta gönderme ve alma", "internet üzerinden telefon/video görüşmesi yapma", "internet bankacılığı kullanımı", "mal ve hizmetler hakkında bilgi arama", "mal veya hizmet satışı" soruları. Sosyal medya kullanımının da üç yılda da sorulsa da 2012'de sorunun kelimelendirilme biçiminin farklı olduğunu görüyoruz. Video izleme ve müzik dinleme sorularında TÜİK ekiplerinin kafa karışıklığı olduğunu söylemek de bir hayli kolay. 2018'de TÜİK'in gündemine "ücretli video izleme" girerken bu soru "paylaşım sitelerinden video izleme"den ayrıştırılmış. Önceki senelerde ise video izlemenin "web televizyonu izleme"ye sıkıştırıldığı, müzik dinlemenin ise "web radyo dinleme"ye sıkıştırıldığını görüyoruz. 2015'TEN, 2018'E YAYINLANAN SORU SETİNDE DİKKAT ÇEKEN DEĞİŞİM  2012'de dosya indirme konusu, "müzik, film, görüntü ve oyun" ile ilişkilendirilirken 2018'de sadece oyun indirme sorusu sorulmuş. 2015'te ise bu tip bir soruya yanıt karşımıza çıkmıyor. Dikkat çeken bir diğer nokta ise internet üzerinden habere ulaşma deneyimi. 2012 ve 2015'te internetten haber okunup okunmadığının yanıtı paylaşılırken 2018'de bu konu TÜİK'in gündemine girmemiş veya araştırmanın sonuçlarında paylaşılmamış. Benzer şekilde internetin yurttaşlar tarafından haber amaçlı kullanımının yaygınlaştığı ve yurttaş haberciliğinin de Gezi Parkı eylemleri sürecinde zirve yaptığı dönemin devamı olan 2015 yılında sorulan sorularda "Kendi oluşturduğunuz metin, görüntü, fotoğraf, video, müzik vb. içerikleri herhangi bir websitesine paylaşmak üzere yükleme" gibi bir soruyu ilk defa görüyoruz. Ancak bu soru 2018 soru seti ve dolayısıyla verileri arasında görülmüyor. Bu soruya en yakın soru olan "Sosyal medya üzerinden profil oluşturma, mesaj gönderme veya fotoğraf vb. içerik paylaşma" sorusu hem 2015'te hem de 2018'te sorulmuş ve bu noktada toplumun eğilimi açısından bir veri sağlayabiliyor. WIKIPEDIA, EKŞİ SÖZLÜK, BOOKING.COM SORULARI 2015'TE VAR, 2018'DE YOK Politik atmosferle bağlantılı olarak sorulmaktan vazgeçildiği düşünülebilecek bir soru da 'Seyahat rezervasyonu' ile ilgili olan soru. Seyahat rezervasyonu sorusu 2018'de es geçilmiş. Hatırlanacağı üzere booking.com'dan vatandaşların Türkiye'deki konaklama rezervasyonları 2017 yılı ortasında engellenmişti. 2015'de sorulan veya verisi paylaşılan ancak 2018'de sorulmayan bir diğer konu da Ekşi Sözlük ve Wikipedia olmuş. Ekşi Sözlük 2015 sonrası pek çok davanın, soruşturmanın konusu olmuş, Wikipedia'ya ise Nisan 2017'de Türkiye'de erişim engeli getirilmişti. Bu engelleme hala devam ediyor. SORULARDA GEZİ PARKI EYLEMLERİ ETKİSİ 2015 yılına odaklanırsak 2015 yılında çok farklı sorular sorulduğu ve yanıtlarının paylaşıldığını görmek mümkün. Bu sorularda halkın sivil siyasete aktif katılımı ve Gezi Parkı Eylemleri sürecinin etkilerini görüyoruz. Soruların katılımcılara Ocak-Mart ayında sorulduğunu hatırlarsak soruların 2014 yılında hazırlandığını kolaylıkla söyleyebiliriz. 2015'te karşımıza çıkan sorulardan bazıları şöyle: "Bilgi almak için online sözlük ve ansiklopedilere bakma", "web siteleri aracılığıyla toplumsal veya siyasal konular ili ilgili görüş okuyup paylaşma", "toplumsal veya siyasal bir konuda online oylamaya katılma", "profesyonel bir gruba katılma", "kişisel dökümanlarını internette bir alanda depolama." [infogram id="5a309bde-4129-4f1f-b495-7807d5499460" prefix="W5u" format="interactive" title="işgücü meslek internet kullanımı"] HANGİ MESLEKTEKİLER NE KADAR İNTERNET KULLANIYOR? Meslek gruplarına baktığımızda ise profesyonel meslek mensupları %99,8; teknisyen, tekiner veya yardımcı personel pozisyonunda olanların %99,7 ile internete 'bağımlı' olduklarını görüyoruz. Bu grubu %96,7 ile yöneticiler takip ediyor. Söz konusu üç grubun da 2013 yılında internet kullanımı %90'ın üzerinde olduğu, yani bu grubun uzun yıllardır internet ile içli dışlı olduğunu söyleyebiliriz. Fakat tarım, ormancılık ve su ürünleri işçilerine baktığımızda internet kullanımı bu grup içinde yeni yeni yaygınlaşmaya başlıyor. 2013'te bu grubun %19'u internete girerken bugün %47,9 oran ile internet grubun neredeyse yarısına ulaşmış. İŞGÜCÜNE GÖRE İNTERNETE ERİŞİM Türkiye'nin en çok internete erişen kesimi uzun yıllardır öğrencilerdi. Ancak bugün bu durum değişmiş gözüküyor. Öğrencilerin 2009'da %88,2'si internete erişirken bugün bu oran %94,8'e yükselmiş. Ancak bu grubu 2018 yılı itibariyle bir grup geçmiş bulunuyor: İşverenler. 2009'da bu grubun yalnızca üçte ikisi internete erişirken bugün işverenlerin %95,2'si internette. 2009-2018 döneminde yaşanan en çarpıcı artış ise kendini işsiz olarak beyan eden kesimde. 2009'da işsizlerin %41,6'sı internete girerken bugün işsizlerin %86,4'ü internette. İnternete erişimde en çok zorlanan kesim ise engelliler. 2009'da engellilerin %5,3'ü internete erişirken bugün bu oran yalnızca %24,1'e yükselmiş durumda. Bu da devletin ve sivil toplumun eğilmesi gereken alanlardan biri olarak göze çarpıyor.