Travma ve Hayat Derneği Başkanı, Klinik Psikolog Serap Altekin, travma haberciliğinde ve deprem bölgesindeki insanlarla ilk temasta dikkat edilmesi önemli noktaları 15 maddede özetledi.
1. Doğa kaynaklı afetlerde ve toplumsal travmalarda doğru bilgiye ve güvenilir habere erişim hayati derecede önemlidir. Hem bir hak hem bir ihtiyaçtır.
2. Teyit edilmemiş ve yanlış bilgilerin yaygınlaşması, toplum genelinde paniği tırmandırır ve travma sonrası stres tepkilerini yoğunlaştırabilir.
3. Afetlerde ve toplumsal travmalarda, ayrımcılık ve kutuplaşma her zamankinden daha da büyük tehlike yaratır. Haber dilinde kapsayıcılık çok önemlidir.
4. Özel ihtiyaçlı ve engelli bireylerin varlığının ve ihtiyaçlarının görünür, duyulur hale gelmesi çok önemlidir.
5. Psikolojik ilk yardımın en önemli öğeleri; güvende hissetmeyi kolaylaştırma, kaybedilen kontrol hissinin geri kazanılmasını destekleme, bağ kurma, bilgilendirme, izleyerek, dinleyerek ve gözlemleyerek ihtiyacı değerlendirme ve gerekli yönlendirmeyi yapabilmektir.
6. Psikolojik ilk yardım, herkes tarafından öğrenilebilir ve herkese uygulanabilir. Gazetecilerin psikolojik ilk yardım bilmesi hem sahada temas ettikleri, röportaj yaptıkları, görüntü aldıkları insanlarla iletişimde önemli ve gereklidir hem de kendi psikolojik sağlıkları için.
7. Yakınlarını kaybeden ve enkaz altından çıkarılan insanlarla ilk temasta, kişiye parlak kamera ışıklarıyla yaklaşmayın ve yüksek sesle konuşmayın; sevinç, şükür vb.. insani duygularınız olabilir ama lütfen bunları kontrolsüz ve yüksek bir tonda orada ve o anlarda dışavurmayın. Çünkü enkaz altında uzun süre karanlık, sessiz bir yerde yalnız kalmış bir insan için parlak ışıklar ve yüksek sesler şok edici ve kötüleştirici etki yaratabilir. Enkazdan çıkarılan insanın olabildiğince hızla ve sükunetle sağlık ekiplerine teslim edilmesi en önemli önceliktir.
8. Depremde yakınlarını kaybeden ve/veya enkaz altından çıkarılan insanlarla röportaj yaparken, bu insanların o sırada görece stabil hale gelmiş olduğundan emin olun; psikolojik ilk yardım ve medikal ilk yardım henüz yapılmamış insanlara mikrofon ve kamera ile yaklaşmayın.
9. İlk temasta mutlaka kendinizi tanıtın, ne için orada olduğunuzu belirtin, soru sormak için iznini/onayını alın.
10. Yönlendirici sorular sormayın, telkinlerde bulunmayın. Ne hissettiğine dair sorular ilk anlarda çok tetikleyici olabilir; dikkatli olun.
11. Konuşmak istemiyorsa, konuşmaya hazır değilse, konuştukça tetikleniyor ve stres belirtileri artıyorsa, lütfen devam etmeyin.
12. Naaş fotoğraflarını yayımlamayın. Ailelerin teşhis süreci ve cenaze törenindeki görüntülerini alacaksanız, mahremiyetlerine saygı ve özen göstererek, yeterli fiziksel ve duygusal alan bırakacak mesafeden görüntü temin edilmesi için azami duyarlılık ve sorumluluk gösterin.
13. Çocukların fotoğraflarını ve kimlik bilgilerini paylaşmayın. Bunu yayımlamanın olası kamu yararını ve çocuğa verebileceği zararı lütfen titizlikle tartın. Afet bölgelerinde çocuk kaçırma ve çocuk istismarı olgularının azımsanmayacak kadar büyük risk olduğunu lütfen unutmayın.
14. Eğer röportaj yaptığınız sırada ya da hemen sonrasında konuşulanların etkisiyle kişide travmaya dair anıların, seslerin, görüntülerin yeniden canlandığını fark ederseniz, ağlama, titreme, öfke ya da yerinde duramama gibi dışavurumlar gözlemlerseniz; yalnız bırakmayın, psikososyal destek uzmanlarına yönlendirip teslim edene kadar ona eşlik etmeye devam edin. Uzman ekiplere ulaşamıyorsanız kişinin ailesinden ya da sosyal çevresinden insanlara ulaşmaya çalışın ve kişiyi onların güven verici eşliğine teslim edin.
15. Doğa kaynaklı afet, savaş, terör saldırısı, toplumsal travmalar, şiddet ve istismar haberlerini mutlaka travma, psikolojik sağlık, kayıp ve yas süreçlerine dair psikososyal bilgilendirmelerle ve yetkin uzman görüşleriyle birlikte sunmaya gayret edin.
Değerli gazeteciler, basın emekçileri ve yurttaş habercileri; çok zor bir iş yapıyorsunuz. Emeklerinize teşekkürü de borç bilirim. Haber almamızı mümkün kıldığınız için, gece gündüz sahada ve masada verdiğiniz tüm emekler için minnettarız. Gücünüz daim olsun.
