Yazan: JAMER BREINER
Çeviren: Sebla Küçük
Haber kuruluşları yıllardır güvenilirliklerini kaybediyor ve bunun ardında yatan birçok sebep var. Genellikle biz gazeteciler kibirli bir şekilde “Bize güvenin, biz ne yaptığımızı biliyoruz” diyoruz. Fakat günümüzde gazetecilik saldırı altında ve insanlara neden bize güvenmeleri gerektiğini anlatmamız gerekiyor.
Almanya’daki Die Welt’in araştırmacı muhabirlerinden Tina Kaiser, College of Europe’tan bir grup gazeteci ve iletişimci ile yaptığı görüşmede, yayın organlarının güvenilirliklerini arttırmak için yapabileceği pek çok şey olduğunu dile getirdi.
Die Welt’in Berlin’deki merkezinde konuşan Kaiser, yayın kuruluşunun politikalarından ve bu politikaların, Almanya’daki Arap çetelerle alakalı haberler gibi bazı özel durumlarda nasıl uygulandığından bahsetti.
Verdiği ipuçlarına aşağıda göz atalım:
(1) Düzeltmede şeffaflık
Hatalarınızı tamamen ve hızlı şekilde üstlenin ve bu hataların nasıl yapıldığı konusunda şeffaf olun. Eğer bir kurum “Bu bilgi doğru değil” derse, kamuoyu bu hususta düzeltmenin neden gerekli görüldüğü konusunda şüpheye düşecektir. Bu sadece bir hata mıydı, gazetecilik standartlarının dikkatsizlik sonucu ihlal edilmesi miydi, yoksa bir kaynağın yanlış bilgi vermesinden mi kaynaklandı? Eğer bu konuda bir açıklama yapılmazsa, okuyucular düzeltmenin ilgili tarafların aşırı baskısı ve nüfuzu altında yapıldığını düşünebilir.
(2) Haberin “yapılışı”.
Her tür uzun süreli araştırma haberi veya özel haber için, haber kuruluşu bilginin nasıl alındığı, kaynakların kimler olduğu, gazetecilerin araştırma ve röportaj yapmak için nerelere gittiği, alınan bilgilerin nasıl kontrol edildiği ve doğrulandığı ve mesleki standartların nasıl gözetilip uygulandığı konusunda bir açıklama da yayınlamalıdır.
(3) Röportajın “yapılışı”.
Özellikle tanınmış ve tartışmalı kişiler ile yapılacak kapsamlı röportajlarda röportajın ne zaman, nerede ve nasıl yapıldığı kısaca anlatılmalıdır. Röportaj yüz yüze mi, telefonla mı, yoksa e-posta aracılığıyla mı yapıldı? Kişinin evinde mi yoksa ofisinde mi gerçekleştirildi? Röportaj ne kadar sürdü ve hangi tarihte yapıldı? Röportaj esnasında başka kimler vardı? Röportajda ses kaydı mı yoksa görüntü kaydı mı alındı ve bu kayıt nasıl düzenlendi? Okuyucu ve izleyicilerin ayrıca soru ve cevapların bağlamını bilmesi gerekir. Röportaj dostane bir ortamda, gündelik sohbet havasında mı gerçekleşti yoksa gergin, çatışmacı bir ortamda mı yapıldı? Tüm bu ayrıntılar bilginin güvenilirliği konusunda okuyuculara yardımcı olacaktır.
(4) Tüm kaynakların fotoğrafını çekin.
Muhabirler, fotoğraf yayınlamayacak olsalar bile, röportaj yaptıkları tüm kişilerin fotoğraflarını çekmelidir. Editörler daha sonra kurum içinde röportaj yapılan kişinin gerçekten iddia ettiği kişi olup olmadığını ve verdikleri bilgilere güvenilip güvenilemeyeceğini doğrulamak için bu fotoğrafları kullanabilir.
İsimlerinin yayınlanmasını ve fotoğraflarının paylaşılmasını kabul eden önemli haber kaynaklarının fotoğraflarını yayınlamak, bilginin toplanması ve doğrulanmasında başvurulan mesleki standartların okurlarca görülmesini sağlayacaktır.
(5) Haberdeki önemli unsurların ve yerlerin fotoğrafını çekin.
Kaiser’e göre, Der Spiegel dergisi, Minnesota’nın bir kasabasını “Trump’ın bölgesi” diye nitelendiren ve bu kasabanın dış mahallelerinde “Meksikalılar Uzak Dursun” yazılı bir tabela olduğunu söyleyen muhabirden o tabelanın fotoğrafını istemiş olsaydı, gazete büyük bir skandalı önleyebilirdi.
Daha sonra bu tabelanın aslında var olmadığı, Claas Relotius adlı muhabirin kasaba ve sakinleri hakkında sistematik olarak birçok bilgiyi uydurduğu ve Der Spiegel için yazdığı pek çok haberde de benzer şeyler yaptığı ortaya çıktı.
(6) Belgeleri yayınlayın.
Araştırmaya dayalı uzun soluklu haberler için kaynak belgelere ilişkin bağlantıların yayınlanması okuyucuların orijinal kaynak materyalleri görmelerine olanak sağlayacaktır ve bu bağlantılar artık internet üzerinden kolayca yayınlanabilmektedir.
(7) Anonim kaynak kullanmayın.
Anonim kaynak kullanmanız için istisnai nedenler olmalıdır. Örneğin bir haber kaynağının ve ailesinin fiziki güvenliğinin korunması gibi. Ayrıca genel yayın yönetmeni bu nedenleri muhakkak kamuoyuna açıklamalıdır.
Gazeteciler bugün sayısız bilgi kaynağı ile yarış içinde. Bu kaynakların önemli çoğunluğu ya dikkatsizce hazırlanmış yanlış haberler ya da kasıtlı olarak yanıltıcı bilgiler içeriyor. Kamuoyunun güvenini kazanmak zorundayız. Kaiser’in de dile getirdiği üzere mesleki standartlarımız konusunda çok daha şeffaf olmalıyız. Artık insanların bizi otorite olarak gördüklerini varsayamayız.
Şeffaflık, gazetecilik mesleğinin standartlarını halka açıklamanın ve güvenimizi hak eden markaları, tek işi sansasyon yaratmak, durumu abartmak, haber ve bilgiyi çarpıtmak olan markalardan ayırt etmenin önemli bir yoludur.
Bu yazı aslen Jamer Breiner’in blogu News Entrepreneurs’te yayınlanmıştır ve yazarın izniyle IJNet’te tekrar yayınlanmaktadır.
James Breiner eski bir ICFJ Knight Fellow programı üyesidir ve University of Guadalajara’da Center for Digital Journalism’i kurmuş ve yönetmiştir. News Entrepreneurs ve Periodismo Emprendedor en Iberoamérica web sitelerini ziyaret edebilirsiniz.
Yazıdaki görsel Jon Tyson aracılığıyla Unsplash tarafından CC lisansına tabidir.