Bugün 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü. Dünyanın her yerinde kadınlar, hakları için ve toplumsal cinsiyet eşitliği talebiyle sokaklara çıkacak. Ama öncelikle 8 Mart’ın temelinde uzun yıllara dayanan bir kadın mücadelesinin olduğunu hatırlayalım:
KADINLAR TALEPLERİ İÇİN HER YIL 8 MART'TA SOKAKLARDA
Her yıl 8 Mart'ta kutlanan Dünya Emekçi Kadınlar Günü 16 Aralık 1977 tarihinde Birleşmiş Milletler (BM) tarafından kabul edilmiş uluslararası bir gündür. Bu günde dünyanın her yerinde kadınlar yaşadıkları gasp edilen haklarına tepki göstermek ve toplumsal cinsiyet eşitliği talebiyle sokaklara çıkarak eylem yapıyor.
8 MART KADINLAR GÜNÜ'NE ADIM ADIM
İlk 8 Mart konusunda farklı kaynaklarda farklı tarihlere rastlanıyor. Kaynakların bir kısmı, konuyu 8 Mart 1857'de New York’taki bir dokuma fabrikasında çalışan işçilerin başlattığı greve dayandırıyor. Buna göre ABD'nin New York kentinde 8 Mart 1857'de 40.000 kadın işçi daha iyi çalışma koşulları talebiyle greve başladı. Uzun çalışma saatleri, sağlıksız ve güvenliksiz çalışma koşulları, yetersiz ücretler hem kadın hem de erkek işçiler için geçerliydi. Bununla beraber, bugün bile söz konusu olan “eşit işe eşit ücret” konusu, yani kadınların aynı seviyede çalıştıkları erkeklerden daha az kazanmaları, o dönemde daha da sık rastlanan bir durumdu. Tüm bu sorunların çözülmesi amacıyla başlayan greve polis saldırısıyla çıkan yangında 129 işçi yaşamını yitirdi. 8 Mart'ın temeli 1908 yılında, New York'ta 15 bin çalışan kadının daha kısa mesai süreleri, daha yüksek maaş ve seçme hakkı talep etmesiyle atılmıştı.
8 MART 112 YIL ÖNCE BUGÜN RESMİYET KAZANDI
Kaynakların diğer kısmı ise, Şubat 1908’de greve başlayan binlerce tekstil işçisi kadının mücedelesine dayandırıyor Dünya Kadınlar Günü’nü. Uzun süre devam edecek olan bu grevlerin birinci yıl dönümü olan 28 Şubat 1909’da, Amerika’da ilk kez Ulusal Kadınlar Günü kutlanıyor. İlk çıkış noktası farklı olsa da, insani çalışma koşulları talebiyle başlayan bu mücadelenin dünya çapında yaygınlaşması ve Dünya Kadınlar Günü adını alması, 1910’da gerçekleşiyor. 1910 yılında Kopenhag'da toplanan Uluslararası Emekçi Kadınlar Konferansı'nda Dünya Kadınlar Günü fikri önerildi. Burada Alman sosyalist ve kadın hakları savunucusu Clara Zetkin, Dünya Kadınlar Günü’nün, kadınlara oy hakkı verilmesi mücadelesini de vurgulayacak şekilde kabul edilmesini önerdi. Konferansa 17 farklı ülkeden katılan 100 kadın, Zetkin'in önerisini oybirliğiyle kabul etti. Kabul edilen öneriyle birlikte kadınların oy verme, seçme ve seçilme, insani koşullarda çalışma ve eğitim alma gibi talepleri için dünya çapında bir hareket başlamış oluyor. İlk uluslararası etkinlikler ise 1911'de, Avusturya, Danimarka, Almanya ve İsviçre'de düzenlendi.
TÜRKİYE'DE İLK KEZ 1921'DE KUTLANDI
1975'te Birleşmiş Milletler Dünya Kadınlar Günü'nü kabul etti ve her yıl için özel bir tema belirlemeye başladı. 1996'da belirlenen ilk tema "Geçmişi kutlamak, geleceği planlamak" olarak açıklandı. Ülkemizde ise ilk kez 1921 yılında Emekçi Kadınlar Günü olarak kutlanan 8 Mart’ın yaygınlaşması, 70’li yıllarda gerçekleşiyor.
TARİH NEDEN 8 MART OLARAK BELİRLENDİ?
Dünya Kadınlar Günü fikrini ortaya atan Clara Zetkin'in aklında belirli bir tarih yoktu. Birinci Dünya Savaşı sırasında, 1917'de Rus emekçi kadınlar "Ekmek ve barış istiyoruz" sloganlarıyla sokaklara çıktı. Eylemlerin dördüncü gününde Rus Çarı tahttan indirildi ve kurulan geçici hükümet ise kadınlara seçme hakkı tanıdı. Rusya'daki kadın eylemlerinin başlangıcı, Jülyen takvimine göre 23 Şubat'tı. Dünya genelinde daha yaygın biçimde kullanılan Miladi takvimde bu tarih 8 Mart'a denk geliyordu.
İRAN'DA 100 BİN KADIN 8 MART'TA BİR ARAYA GELDİ
1979 yılında İran'da Humeyni 7 Mart'ta kapanmanın zorunluluğu hakkında açıklamalar yapınca ertesi gün 8 Mart Dünya Kadınlar Günü'nde Tahran'da bir araya gelen 100.000'i aşkın kadın, başörtüsü zorunluluğunu protesto etti.
12 EYLÜL 8 MART KUTLAMASINI DA ENGELLEDİ
Türkiye'de "Birleşmiş Milletler Kadınlar On Yılı" programı kapsamında "Türkiye 1975 Kadın Yılı" kongresi yapıldı. Daha sonra 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi nedeniyle dört yıl süreyle herhangi bir kutlama yapılmadı.
TÜRKİYE'DE KADIN MÜCADELESİ DE ERİL BASKI DA YILLAR İÇERİSİNDE BÜYÜDÜ
Sonraki yıllarda Türkiye'de birçok kadın derneği ve sivil toplum kuruluşu kuruldu. Örgütler, kadının ötekileştirilmesine, erkek şiddetine, yasal haklarına kavuşmasına ve cinsel şiddete yönelik mücadele yürüttü. Yıllar geçtikçe güçlenen ve büyüyen kadın mücadelesiyle kazanılan haklar, iktidarların ve yargının eril zihniyeti nedeniyle adeta gasp edildi. Büyüyen mücadelenin aksine kadının ötekileştiren ve kadına her türlü şiddetle burun buruna getiren bir sistem yaratıldı.
KADIN CİNAYETLERİ ARTARAK DEVAM ETTİ
Bu kapsamda, kadına yönelik şiddet de yıllar içerisinde artarak devam etti. Kadın Cinayetlerini Durduracağı Platformu'nun verilerine göre, 2008-2019 yılları arasında en az 3185 kadın erkekler tarafından öldürüldü. 2008'de 80, 2009'da 109, 2010'da 180, 2011'de 121, 2012'de 210, 2013'de 237, 2014'te 294, 2015'te 303, 2016'da 328, 2017'de 409, 2018'de 440 ve 2019'da 474 kadın erkekler tarafından öldürüldü.
