Dr. Mustafa Peköz: Yerel seçimlerin DEM Parti için önemi nedir?

DEM Parti’nin Yerel Seçimlerde izleyeceği politikanın temel perspektifi, Eş Başkanlar tarafından kamuoyuna açıklanıyor. Kazan-Kaybettir’ politikası terk edildi ve ‘Kazan-Kazan’ diye özetlenebilecek yeni bir politika hayata geçiriliyor.

DEM Parti’nin politik-toplumsal gücünün yerel seçim sonuçlarını etkileyeceğini bilen iktidarın ve muhalefetin nasıl hareket edeceği de merak konusu. Bu nedenle AKP ile yapılacak olası görüşmelerin politik arka planında Kürt sorununa dair önemli stratejik meseleler bulunuyor. Muhalefet ve özellikle CHP ile yapacağı görüşmelerde yerel seçimler, yani doğrudan belediyeler ön plana çıkacaktır. Bu iki alanda hangisinin ön plana çıkacağında doğal olarak DEM Parti değil, AKP ve CHP’nin politik kararları ve tercihleri belirleyici olacaktır.

Mart 2014-Mart 2019 Yerel Seçimlerinin Sonuçları

DEM Parti’nin başarısının ön koşulu mevcut belediye sayısını arttırmasıdır. Mart 2014- Mart 2019, Mart 2019 Yerel Seçimlerinde onlarca belediyenin kaybedilmesi ve Mayıs 2023 Genel Seçim sonuçlarında görülen ciddi oy kaybı doğal olarak DEM Parti üzerinde önemli bir baskı oluşturacaktır. DEM Parti’nin bugüne kadar birikmiş hatalarını telafi etmek ve seçmenin güvenini kazanmak için Mart 2024 Yerel Seçimlerinde başarılı sonuçlar almak zorundadır.

Tablo-1: Mart 2014-Mart 2019 Yerel Seçimlerinde BDP/HDP Almış olduğu belediyeler

Mart 214 Yerel Seçimlerinde DBP/HDP, Diyarbakır, Van ve Mardin olmak üzere 3 Büyük Şehir Belediyesi, aynı şekilde Ağrı, Bitlis, Hakkâri, Dersim, Siirt, Şırnak, Batman ve Iğdır olmak üzere 8 il belediyesi ve 86 İlçe ve belde belediyesi olmak üzere toplam 97 belediye kazandı.

Mart 2019 seçimlerinde ise HDP 3 Büyük Şehir Belediyesi, 5 İl, 45 ilçe ve 12 belde olmak üzere toplam 67 belediye kazandı. HDP, belediyelerin yaklaşık %30’unu kaybetti.

HDP, Ağrı, Bitlis ve Şırnak’ı AKP’ye kaptırdı. Dersim’i de sembolik olarak TKP’ye esasen Sosyalist Meclisler Federasyonuna kaptırdı. Buna karşılık MHP’den Kars’ı aldı.

Tablo-2: BDP/HDP’nin Mart 2014-Mart 2019 Yerel Seçimlerinin % oranları

Mart 2014-Mart 2019 Yerel Seçimlerinde HDP’nin Belediyelerde ciddi bir kayıp yaşamasının birçok nedeni bulunuyor. Yerel Seçimlerde partilerin oy oranlarını yükselmesi veya düşmesi çok belirleyici olmaz. Bu bakımdan Genel Seçimlerden farklı değerlendirilmelidir. Burada önemli ölçüt, kazanılan veya kaybedilen belediyelerin sayısıdır. Burada ‘yerel’ kavramı önem kazanmaktadır. İstanbul, Ankara, İzmir gibi mega kentlerde dahi aday profili önemlidir. Ancak orta ölçekli şehirlerde adayın kendisi ve yerel alanda uygulayacağı politika doğal olarak ön plana çıkıyor.

DEM Parti’nin kazanmak zorunda olacağı iller

AĞRI: BDP/HDP’nin Ağrı şehir merkezini yeniden kazanabilmesi için ciddi bir mücadele yürütmelidir. Bunun öncelikli şartlarından biri de toplumun benimsediği bir adayın gösterilmesidir. BDP’nin Mart 2014’teki oyu yaklaşık % 51,2, AKP’nin 44,99 olup Belediye Başkanlığını BDP kazandı. Mart 2019’da ise HDP ciddi oranda oy düşüşü yaşayarak % 37,1 oy aldı. Tersine AKP ise oyunu 55,57’ye çıkartarak Belediye Başkanlığını kazandı. DEM Parti hem Ağır il merkezini hem de ilçelerini güçlü bir şekilde kazanması gerekir.

BİNGÖL: BDP/HDP’nin Mart 2014’te almış olduğu oy % 25,8, Mart 2019’da ise % 30,4 oy almış yaklaşık % 4,6 civarında bir oy artışı yaşanmış. AKP ise 2014’te oy % 58,4 oy almış , Mart 2019’da ise bu oran % 38,4’e düşmüş. Yaklaşık olarak % 20 civarında oy kaybetmiş ancak MHP’nin adayı % 26,9 civarında oy alması oldukça dikkat çekicidir. Bingöl’de AKP-MHP ittifakı olduğunda DEM Parti’nin Bingöl’de seçimi kazanabilmesi için çok ciddi bir çalışma yürütmesi gerekiyor.

BİTLİS; Mart 2014 Yerel Seçimlerinde BDP/HDP % 43,9, AKP ise % 40,6 oy almış ve Belediye Başkanlığını BDP adayı kazanmış. Ancak Mart 2019’da HDP’nin oylarında yaklaşık % 11 düşüş yaşanmış. AKP’nin oyları da % 43,9’a yükselmiş. Böylelikle Belediye Başkanlığını AKP adayı kazanmış. Mart 2019 Yerel Seçimlerinde Saadet Partisi adayının % 18,7 civarında oy alması dikkat çekicidir. DEM Parti’nin Bitlis’i kazanması mümkün ama bunun için doğru politik hamleler yapması gerekir.

BİTLİS ve BİNGÖL’de seçim sonuçlarını Yeniden Refah Partisinin etkileyeceğini söylemek yanlış olmaz. YRF’nin her iki ilde aday göstermesi DEM Parti’nin kazanma olasılığını arttıracaktır. Ancak esas mesele bu kentlerde de doğru bir politikanın hayata geçirilmesidir.

ŞIRNAK: BDP/HDP’nin Mart 2014 Yerel seçimlerindeki oyu % 59,9, AKP’nin oyu ise % 29,3’tür. Belediye Başkanlığını BDP adayı kazanmış. Ancak Mart 2019 Yerel Seçimlerinde kablo tersine dönüyor. HDP’in oyları % 35,0’e düşmüş. AKP’nin ise %61,7’ye yükselmiş. HDP oylarında % 25 civarında bir düşüşün yaşanmış olması, bölgede askeri birliklerin oy kullanmasıyla açıklanamaz. Şırnak, Kürt Politik Hareketi için de tarihsel bir öneme sahiptir. Uludere, Beytüşşebap ve Güçlükonak gibi ilçelerin AKP’nin büyük bir oy farkıyla almış olmasının toplumsal ve politik arka planı mutlak bir şekilde sorgulanmalıdır. Şırnak’ın yeniden kazanılması psikolojik üstünlük bakımından önemlidir.

MUŞ: DEM Parti’nin kazanma olasılığı en yüksek olan illerden biridir. Mart 2014 Yerel Yerel Seçimlerinde BDP’nin oyu % 40,5 olup bu oran Mart 2019’da ise % 33,6’ya gerilemiş. Aynı şekilde AKP’nin oyu da % 48,3’ten 34,7’ye gerilemiş olup yaklaşık % 14 civarında bir oy kaybetmiş. DEM Parti’nin Muş’ta belediye Başkanlığını kazanma olasılığı oldukça yüksek görünüyor.

DEM Parti İçin Kritik İller

DEM Parti için kritik iller bulunuyor. Örneğin bütün sistem partileri Iğdır’ı ve Kars’ı yeniden almak için güçlü bir ittifak kurabilirler. AKP-MHP-İYİ Parti ortak aday çıkartma ya da dana önce olduğu gibi MHP adayını desteklemek gibi bir ortak politika belirleyebilirler. DEM Parti, Kars’ta % 22,1 oyu olan CHP ile iller bazında kuracağı işbirliği çerçevesinde DEM Parti adayının desteklenmesini isteyebilir.

Kars ve Iğdır: DEM Parti’nin bu iki il belediyesini tekrar kazanması ve buna ek olarak Ağrı ve Şırnak belediyelerini de kazanması durumunda bütün sınır bölgelerinin belediyelerini kontrol altına alması anlamına gelir. Devlet, böylesi bir durumun oluşmasını engellemek için özel bir çalışma yürütecektir. Bu bakımdan Iğdır ve Kars’ın kritik olduğu dikkate alındığında her iki ilde öncelikli olarak etkili ve güçlü kazanabilecek adayları ön plana çıkartması veya bazı partilerle işbirliği yapmayı gündemine alabilir.

Siirt: Mart 2014 ve Mart 2019 yıllarındaki seçimlerde Belediye Başkanlığını HDP kazanmasına rağmen riskli bir il olduğunu söylemek yanlış olmaz. Mart 2014 Yerel Seçimlerinde BDP/HDP’nin oyu 49,4 ve Mart 2019’da ise % 48,4’dür. AKP’nin ise Mart 2014’de % 42, Mart 2019’da ise % 46’ya yükselmiş. AKP’nin Siirt ilini kazanma olasılığın küçümsememek gerekir.

Toplum tarafından kabul gören adayların belirlenmesi

DEM Parti yöneticileri, aday belirlemede bürokratik ilişki ağını ve dar çıkar gruplarını aşarak halkın iradesini esas alan bir çalışma sistemini yaşamaya geçirmeye başladıklarını ve bunun da halktan yeniden bir güven tazelemesi yaratacağını hemen her toplantıda ve açıklamada dile getirmektedirler.

Seçmenin verdiği mesajların, yaptığı eleştirilerin ve taleplerinin doğru okunması, yerellerin toplumsal gücünü hissettirecek adayların çıkartılması, yerellerde ise her adayın bütünlüklü olarak değerlendirilmesi, belediye eş başkan adaylarından belediye meclis üyelerine kadar doğru tercihlerin yapılması son derece önemlidir. Her seçmeni veya herkesi memnun edecek bir durum olmaz ama toplumsal mutabakatın sağlandığı adaylarla halkın karşısına çıkmak öncelikli bir tercih olmalıdır. Örneğin çok özel durumlar hariç adayların yerellerden belirlenmesi, yani dışarıdan atanmaların yapılmamasına özellikle dikkat edilmesi önemli noktalardan sadece biridir. Bu bakımdan yerel aday profiline öncelik verilmesinin önemli olduğu bilince çıkartılmalıdır.

DEM Parti Örnek Olabilecek Sosyal Belediyecilik Modeli Geliştirmelidir

Mevcut sistem partilerine oranla Sosyal Belediyecilikte son derece iddialı olan HDP/DEM Parti toplum için çekici olabilecek bir belediyecilik modeli sunamadı. Klasik sistem belediyelerinden niteliksel olarak ayırt edici, fark yaratabilecek belediyecilik sistemi geliştiremedi.

Bölgenin politik yapısı gereği, Kürt seçmenin tercihi daha çok politik oldu. Belediyelerin ne kadar hizmet ettiğine bakmaksızın devletin Kütleri tasfiye politikasına karşı politik bir refleksle belediye seçimlerinde tercihlerini yaptılar. Ancak politik koşullar, ekonomik ve toplumsal ilişkilerin değişmesi seçmenin tercihlerini de etkilemeye başladı. Yanlış aday tercihleri, toplumun sosyo-kültürel durumu, talepleri, şehirlerdeki dengelerin objektif ve doğru hesaplanmaması toplumcu belediyecilik anlayışının da seçmene doğru anlatılmamış olması temel nedenlerdir.

DEM Parti, Batı illerinde de belediye kazanıp örnek model oluşturmalıdır

DEM Parti'nin politik stratejisi sadece Kürt illerini kapsayan bir alanda değil, batıda da etkin bir güç olmasıdır. DEM Parti seçmeninin yarısı metropol şehirlerde yaşıyor. Bu bakımdan DEM Parti, önümüzdeki süreçte batı kentlerinde kendisini hissettirmesi önem arz ediyor. Bunun önemli etkilerden biri de batı illerinde/yerellerde etkin olmaktır. 

DEM Parti, batı illerinde toplumsal etki gücünü hissettirmesi ve varlığını ortaya koyması için etkili ve sonuç alıcı ‘politik’ pazarlıklar yapmalıdır. Bu bakımdan DEM Parti, batıda tek tek iller için bir hazırlık yapmalıdır. Örneğin İstanbul’da, Adana’da, Mersin’de, Hatay’da, Antalya’da, Kocaeli’nde, Bursa’da, Aydın’da, Muğla’da veya başka illere özgü bir politik planlama yapmalı ve buna uygun olarak somut talepler üzerinde görüşmelerde bulunmalıdır. Örneğin İstanbul’da tek tek ilçeler üzerinde bir çalışma yapmalı ve ona göre taleplerini gündemleştirmelidir. 

Sonuç: DEM Parti’nin Mart 2024 Yerel Seçimlerinde güçlü çıkması, devletin Kürtleri politik olarak tasfiye politikasının boşa çıkartılması, halkın politik iradesinin en zor koşullarda dahi yeniden tescil edilmesi anlamına gelir. Önümüzdeki Yerel Seçimlerde DEM Parti’nin özellikle bölgede yeniden güçlü sonuçlar elde etmesi, Kürt sorunun demokratik çözümünü çok daha fazla ön plana çıkartacaktır.