Yazan: STELLA ROQUE
Çeviren: Sebla Küçük
Togo’da L’Alternative’den Koami M Elom Domegni, Organize Suç ve Yolsuzlukları Haberleştirme Projesi’nden (OCCRP) Miranda Patrucic, Financial Times gazetesinin araştırma muhabiri Tom Burgis ve Mintz Group kurucusu ve CEO’su James Mintz, 2017 Küresel Araştırmacı Gazetecilik Konferansı’nda yasadışı yollardan edinilen varlıkların nasıl tespit edileceği konusunda bazı ipuçları paylaştı.
L’Alternative’den Domegni, ülkesi Togo’yla ilgili olarak “Ülkemiz küçük bir ülke ama yasadışı sermaye kaçışıyla karşılaşıyoruz” dedi. “Maden kaynakları açısından zenginiz ama kaynak lanetiyle karşı karşıyayız. Bir madencilik bölgesine gittiğiniz zaman insanların çok yoksul olduğunu görürsünüz.”
“Bizim için en önemli soru şudur: Tüm bu paralar nereye gitti?”
Mintz, “Yolsuzluk yapan yetkililerin kirli paralarını nasıl sakladığı konusunda tüm dünyada geçerli olan gerçek örüntüler tespit ettik” dedi. Mintz’in şirketi Kleptocrats adlı bir oyun da yayınladı; oyunda masa altından kirli paralar kazanan ve lüks içinde yaşayan, yolsuz bir politikacı oluyorsunuz. “Araştırmacıların – ister araştırmacı gazeteci olsun, ister savcı veya polis olsun – bu paraları bulma konusunda başarılı olma yöntemlerinde de benzer örüntüler var.”
Kleptokratların, suçluların ve diğer kişilerin paralarını nerede zulaladığını öğrenmek isteyen gazeteciler için işte en faydalı ipuçları.
Ülkenizin dışında tutulan herkese açık kayıtları kullanın ancak yerel kaynakların önemini azımsamayın
OCCRP’den Patrucic, gazetecilere “Bazı ülkelerde, özellikle haberlerimi yazdığım Orta Asya gibi bölgelerde, herkese açık kayıtlar bulunmuyor” dedi. “Yetkililerden sorularınıza yanıt almak mı? Unutun gitsin.”
Domegni, “Ülke içinde kaynak bulmakta zorlandığımızda, bilgileri başka bir ülkede doğrulayabiliriz” diye ekledi. Ancak, mevcut tüm yerel ve ulusal kaynakların kullanılmasının ve bilgilerin farklı kaynaklardan doğrulanmasının da önemli olduğunu vurguladı.
Patrucic, “Paralar her zaman ülke dışında harcanır” dedi. “İspanya’da, Fransa’da, Miami’deki malikanelere harcanır. Lüks alışveriş seyahatlerine harcanır. Parayı yurtdışında harcamaya başladıkları zaman, bunlarla ilgili birçok kaynağa ulaşabilirsiniz: Davalar, mahkeme kayıtları, mal kayıtları, evlenme ve boşanma kayıtları.”
Patrucic, yat ve özel uçak gibi varlıkların Marine Traffic gibi araçlarla ve uçakları takip eden kişilerin yazdığı uzman blog yazılarıyla kolayca takip edilebileceğini söyledi.
Ayrıca genel çevrimiçi veri tabanlarında, işletme sicil kayıtlarında, resmi gazetelerde, Investigative Dashboard Search gibi kazınmış verilerin olduğu veri tabanlarında ve mahkeme kayıtlarında arama yapmanın da faydalı olacağını söyledi.
Özellikle mahkeme kayıtları, zengin bir bilgi kaynağıdır. ABD Başkanı Donald Trump’ın Orta Asya’daki emlak ve iş anlaşmalarını ve varlıklarını araştıran Financial Times muhabiri Burgis, gazeteciler için mahkeme kayıtlarının faydalı olduğunu vurguladı.
Burgis, “Yeterince iyi kullanılmamış, devasa bir kaynaktan yararlandık: PACER, yani ABD hukuk sisteminin elektronik arşivleri” dedi. “Bu arşive çok önemsiz bir ücret karşılığında erişilebiliyor. Burada tüm davalar bulunmuyor ancak Birleşik Krallık’a kıyasla, gözümüzün önünde saklanan devasa bir sızdırılmış veri kaynağı sayılabilir.”
Mintz aynı zamanda para takibi için kullanılabilecek bir diğer faydalı kaynaktan bahsetti: “Borçlu kişinin belgelerinin izini sürün. En kolay hedef genellikle bankalarla ilişkileri gösteren konut kredileridir.”
Veri tabanlarını ve sızdırılan verileri kullanın ancak mutlaka orijinal belgelere ulaşmaya çalışın
Panelde konuşan gazetecilerin tümü, veri tabanlarını ve sızdırılan bilgileri kullanmanın öneminden bahsederken, araştırmalarını farklı kaynaklarla doğrulamanın ve paraları, varlıkları takip etmek için yeni ipuçları bulmanın da önemli olduğunu belirtti.
Domegni “Gazetecilerimiz her tür veri tabanını ve sızdırılan bilgileri kullanır” dedi. “Panama Papers, Swissleaks, Paradise Papers, Bahamas Papers.”
Mintz, “Investigative Dashboard Search ve diğer veri tabanlarını kullanıyoruz” diye ekledi. “Ancak her zaman belgenin aslını ilgili yetkililerden almaya çalışıyoruz çünkü belgenin aslında, veri tabanındaki halinde olmayan ilave bilgiler yer alabiliyor ve bunlar çok yararlı olabiliyor.”
Hedefinizdeki kişinin yaşam tarzını takip etmek için sosyal medyayı ve insanları kullanın
Patrucic ve Mintz, en fazla yararlandıkları bazı kaynaklar arasında mimarlar, iç mimarlar ve sözleşmeli iş yapan diğer mesleklerden kişiler olduğunu söyledi.
Patrucic, “Mimarlarla konuşuyorduk” dedi. “Mimarlık firmaları (evlerin) fotoğraflarını, maliyetlerini ve yaptıkları tüm işleri yayınlıyor.” Patrucic, gazetecilerin, ilgilendikleri kişinin yaşam tarzını izlemesinin, neler satın aldıklarını ve neler giydiklerini görmek için Facebook ve Instagram gibi sosyal medya sitelerini kullanmanın ve yaşadıkları evleri, seyahat ettikleri yatları görmelerinin çok önemli olduğunu ekledi.
“Sosyal medyadan fotoğrafları indiriyorduk ve bu fotoğraflardan detayları kesip kaydediyorduk: Ayakkabılar, çantalar, takılar. Ardından Google resim arama özelliğiyle ürünü ve fiyatını tespit ediyorduk.” “Böylece Karadağ’ın eski devlet başkanının resmi maaşının, taktığı saate yetmeyeceğini biliyorduk.”
Mintz ayrıca araştırdıkları kişiye diş bileyen insanları tespit etmenin veya gazetecilerle bilgi paylaşmak isteyebilecek kişileri aramanın önemli olduğunu ekledi. İşten kovulmuş çalışanlar, sekreterler, ölenlerin vasiyetlerini uygulamakla yükümlü olan kişiler veya kişinin yakın çevresinin dışında olan ve tanık oldukları yolsuzluklardan hoşlanmayan kişiler potansiyel kaynak olarak faydalı olabilir.
Varlıkları takip etmek için kendi ülkenizin dışındaki gazetecilerle işbirliği yapın
Domegni ve Patrucic, kişilerin varlıklarını araştırırken diğer araştırmacı gazetecilerin bilgi ve uzmanlığından faydalanmanın önemini vurguladı.
Domegni “Sınır ötesi işbirliği çok işimize yaradı” dedi. ANCIR, CENOZO, ICIJ, Africa Uncensored ile çalıştık. Araştırdığımız belgenin içinde anlamadığımız, yabancı bir unsur varsa veya belge için ilave bilgiye ihtiyacımız varsa meslektaşlarımızdan yardım isteriz. Her zaman bizi desteklerler.”
Bu yazı aslen Küresel Araştırmacı Gazetecilik Ağı’nda (GIJN) yayınlanmıştır ve yazarın izniyle IJNet’te tekrar yayınlanmıştır.
Yazıdaki görse Flickr tarafından Images Money aracılığıyla CC lisansına tabidir.