Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası (SES) Antalya Şubesi Eş Başkanı Şükran İçöz 5.12.2024 Tarihinde yürürlüğe giren ebelik yönetmeliğine dair sendika binasında değerlendirmelerde bulundu. Yönetmeliğin şimdiye kadar ebelerin yapması gereken, iş tanımları içinde yer alan yetkilerinin tekrarından ibaret olduğunu belirten Şükran İçöz;

"Farklı olarak tanımlanan ‘’Rehber Ebe’’; yeni başlayan ebelerin uyum sürecinin değerlendirilmesi vajinal doğumu teşvik eden standartlara uygun oryantasyon programını başarıyla tamamlamalarına yardımcı olan ebe, tanımlanmıştır. Adı konmamış şekilde zaten bu görevi üstlenen ebeler varken bu tanımla liyakat gözetilmeden yapılacak görevlendirmelerinin yeni ‘’idari kadrolara’’ yetki vermekten öteye geçmeme riskini de beraberinde getirmektedir.

Tamamen pro-natalist politikaların eseri olan bu yönetmelik ebelik mesleğinin bugün karşı karşıya kaldığı kronik sorunları görmekten uzak, mevzuat ve işleyiş şeması ile tariflenen görev tanımları klinik odaklıdır." dedi.

SORUMLULUK EBELERE YÜKLENİYOR

Uzun yıllardır gebeliğin tıbbileştirilmesinin sonucu olarak artan sezaryen sayılarının önüne geçemeyen sağlık otoriteleri vajinal doğumu teşvik etmek sorumluluğunu ‘’hekimin kontrolünde’’ ebelere yüklemektedir diyen Şükran İçöz konuşmasının devamında şunları belirtti;

 Sağlık bakanı konuşmalarında zaten bu sorumluluğun ebelere ait olduğunu dile getirmişti.

Ebelerin, topluma sağlık eğitimi verme ve danışmanlık yapma gibi önemli bir sorumluluğu vardır. Anne – babalığa hazırlık amacıyla verilen doğum öncesi eğitimden, jinekoloji, aile planlaması çocuk bakımına kadar uzanan sorumluluklar da ebenin görevleri içinde yer alır.

Ebelik mesleğinin halk sağlığındaki rolünün önemi kavrayamayan bu yönetmelik birinci basamaktaki meslek tanımları kargaşasına bir yenisini eklemiştir. Birinci basamağın işleyişindeki problemlerin başında koruyucu sağlık hizmetlerinin yetersizliği gelirken ebelik mesleğini sadece üreme ve yenidoğan sağlığı ile dar bir çerçeveye sıkıştırmak bütünlüklü bir koruyucu sağlık hizmeti yürütme çabasının olmadığını göstermektedir.

Ebelik Sosyalleştirme döneminin kilit çalışanı, topluma en yan sağlık çalışanı giderek vasıfsızlaştırılmıştır. Önceden toplumu tanıma, toplumun sağlık gereksinimlerini belirleme, toplumun kalkınmasında görev alma gibi toplum odaklı hizmetlerden talebe dayalı bir hizmet modelinde ASM’lere hapsedildi. Kısacası toplumdan koptu. Aile sağlığı merkezlerindeki görev tanımları hekim merkezli/talep yönlü model içinde ebeler için ayrıcalıklı bir rol tanımlamamaktadır.

2018 yılı aralık ayı itibari ile, ülkemizde çeşitli üniversitelere bağlı 46 (kırk altı) Ebelik Bölümü’nde ebe yetiştirilmekte olup, her yıl ortalama 1600 ebe mezun olmakta, yüksek lisans ve doktora programlarımız bulunmaktadır. 2024 yılı itibari ile lisans düzeyinde eğitim veren 82 sağlık bilimleri fakültesi ebelik bölümüne 2023 yılında 4.638 başvuru gerçekleşmiştir. 2018 mezun sayılarını başlangıç alsak bile 6 yılda mezun ebe sayısı 9600’dür.

Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2023 Haber Bülteni’nde açıklandığı üzere Sağlık Bakanlığı’nda çalışan ebe sayısı 56,179 iken üniversite hastanelerindeki sayı 994’dür.

EBELİK EĞİTİMİNİN NİTELİĞİ DÜŞTÜ

Ebe yetiştiren fakülte sayısı artarken tamamen niceliğe odaklamıştır. Kalabalık ve alt yapısı yeterli olmayan bölümlerde eğitimin niteliği düşerken ilin kapasitesi ile öğrenci sayıları uyuşmadığı için uygulama alanları sürekli yetersiz kalmaktadır. Çoğu ebelik öğrenci birinci basamağı görmeden mezun olmaktadır.

Tıp fakültelerinde olduğu gibi uygulama ve eğitim imkanları düşünülmeden açılan bu okullardan mezun olan ebeler yeterli mesleki beceriye sahip olamamaktadır.

Özellikle uzman hekimin olmadığı hastanelerde yasal güvence olmadan kısmi sorumluluk verilmesi ebeleri malpraktis riski ile karşı karşıya bıraktığı gibi sağlıkta hekimler üzerinden konumlanan ve büyüyen özel sigorta sermayesini besleyecek ve mesleki bağımsızlığın önüne geçecektir.

Bu yönetmelikte olduğu gibi ebelerin görevleri üreme sağlığı odaklı tanımlanırken ebelik hala ikame bir meslek olarak görülmektedir.

Güçlü meslekler güçlü sağlık sisteminin garantisidir. Ebelik gibi kadın üreme ve cinsel sağlığı, bebek ve çocuk sağlığı ve halk sağlığının korunması kapsamında oldukça geniş sorumlulukları olan ebelik mesleğinin güçlenmesi, güçlü akademik kadrolar ve uygulama /staj alanlarının genişliği ve uygulama becerisi kazanmalarına uygun yeterlilikte olması ile mümkündür. Görev tanımlarını aşan, yetki kargaşası yaratacak uygulamalar değil bağımsız olarak mesleklerini icra edecekleri görev tanımları ve yeterli istihdam ebelik mesleğinin en temel sorunudur.