TÜİK'in 2024 Eylül ayı Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) verilerine göre en yüksek fiyat artışı yüzde 97,8 ile konut sektöründe yaşanırken, eğitim yüzde 93,5 ve lokanta-oteller yüzde 65,41 oranıyla en fazla artış gösteren diğer harcama grupları oldu.
DİSK-AR, TÜİK’in madde fiyat listesini Haziran 2022'den bu yana açıklamayı reddetmesini eleştirerek, TÜİK'in yargı kararına rağmen bu verileri paylaşmadığını ifade etti. DİSK-AR'a göre, bu durum enflasyon hesaplamalarının şeffaflığını ve güvenilirliğini sorgulatıyor. TÜİK’in yargı kararını uygulaması gerektiği ve halkın gerçek enflasyon oranını bilmeye hakkı olduğu savunuldu.
DİSK-AR'in tüketici enflasyon analizi şöyle:
Farklı sosyal sınıf ve kesimlerin enflasyonu farklı
TÜİK, Eylül 2024 döneminde gıda enflasyonunu yüzde 43,7 olarak açıkladı. Ancak bu enflasyon halkın hissettiği gerçek enflasyonu yansıtmaktan oldukça uzak bir oran. DİSK-AR’ın TÜİK verilerinden yararlanarak yaptığı hesaplamaya göre emeklilerde gıda enflasyonu yüzde 60,3 oldu. Üçüncü yüzde 20’lik gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 48,8 olurken, düşük gelirli ikinci yüzde 20’lik grubun gıda enflasyonu yüzde 61,1 ve en yoksul yüzde 20’lik gelir grubun gıda enflasyonu ise yüzde 77,7 olarak gerçekleşti.
Yüksek gelir gruplarının daha düşük gıda enflasyonu hissettiği görülüyor. Dördüncü (yüksek) yüzde 20’lik gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 42,7 olurken, en yüksek gelir grubunun gıda enflasyonu ise yüzde 30,8 oldu. Böylece en yoksul gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 78 olurken, en yüksek gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 31 düzeyinde kaldı. Bu durum enflasyonun gelir gruplarına, farklı toplumsal kesim ve sınıflara göre önemli ölçüde farklı hissedildiğini ortaya koyuyor.
Gıda enflasyonunda olduğu gibi resmi ortalama enflasyon oranları da düşük gelirlilerin, emekçilerin günlük yaşamda karşılaştığı ve hissettiği oranlar değildir. Uluslararası alanda Avrupa, ABD, Almanya ve Japonya Merkez Bankaları gibi çeşitli kuruluşlar tarafından hissedilen/algılanan ve beklenen tüketici enflasyonu düzenli olarak yayımlanıyor. Ancak TÜİK, aylık Tüketici Eğilim Anketi gerçekleştirmesine rağmen, bunun çıktısı olan “hissedilen/algılanan enflasyon”u açıklamıyor. TÜİK, uluslararası kuruluşların yaptığı gibi halkın hissettiği/algıladığı enflasyon oranı ve beklenen enflasyonu da elinde hazır bulunan verileri işleyerek yeni bir veri olarak yayımlamalıdır. TÜİK ayrıca gelir gruplarına göre enflasyon farklılaşmasını da açıklamalıdır.
Fiyat artışları durmuyor
TÜFE ve gıda fiyatları endeksi artmaya devam ediyor. 2005 Ağustos’ta 118 olan TÜFE endeksi, Ağustos 2024’te 2526’ya yükseldi. 2005 Ağustos’ta 110 olan gıda fiyatları endeksi ise 2024 Ağustos’ta 3458’e yükseldi. Ağustos 2005’te yüzde 7,9 olan yıllık enflasyon oranı Ağustos 2024’te yüzde 49,3 oldu. 2005’te yüzde 4,3 olan yıllık gıda enflasyonu ise Ağustos 2024’te yüzde 43,7’ye yükseldi.
Öte yandan son yıllarda gıda enflasyonu ile genel enflasyon arasındaki fark açılmaya başladı. Ağustos 2005’te TÜFE’yle benzer seyreden gıda fiyatları endeksi Ağustos 2024’te TÜFE’nin 932 puan üstüne çıktı.
Dar gelirlilerin ve emeklilerin gıda enflasyonu hesabı TÜİK verileri kullanılarak hesaplanmaktadır. Gelir gruplarına göre gıda enflasyonu hesaplaması TÜİK’in gelire göre tüketim harcamasının ve temel gelir kaynağının hanehalkı tüketim harcamasının türlerine göre dağılımı (2023) verileri ile ana harcama gruplarına göre TÜFE verileri esas alınarak yapılmaktadır. DİSK-AR’ın bu çalışması ayrı bir fiyat derleme çalışaması olmayıp TÜİK’in bu iki verisinden hareketle gelir gruplarının ve emeklilerin gıda harcaması ağırlığına göre gıda enflasyonun yeniden hesaplamaktadır.
