Ülkeler arasında önemli farklar olsa da genel olarak hasta bireylerde, hastane ve acil servis başvurularında belirgin bir yükseliş izlenmektedir. Resmi sayıların ülkeler arasında çok farklı olmasının önemli bir nedeni, tanı kriterlerindeki büyük farklardır. Respiratuar Sinsitial Virus (RSV) ve influenza hastalıklarının da COVID-19 ile birlikte 3’lü salgın şeklinde gerçekleşmektedir. RSV çocuk ve yaşlılar, COVID-19 yandaş hastalığı olan kırılgan bireyler ve yaşlılar, İnfluenza ise hemen her yaşta ciddi enfeksiyon ve ölümlere yol açabilmektedir.
Hangi ölümler “COVID-19 ile ilişkili ölüm” sayılmalı?
Çinli yetkililer, Çin'de resmi COVID-19 ölü sayısında bundan sonra yalnızca doğrudan virüs kaynaklı zatürree veya solunum yetmezliğinden ölümlerin sayılacağını söyledi. Pekin Üniversitesi 1 Nolu Hastanesi bulaşıcı hastalık başkanı Wang Guiqiang, yandaş (komorbid) hastalığı olan kişilerde gerçekleşen ölümlerin COVID-19 ölümleri olarak sayılmadığını söyledi. Virüs ölümlerini kaydetme kriterlerindeki değişiklik, çoğunun artık sayılmadığı anlamına geliyor ve Çin Aralık ayı 3. haftasında, bazı günler tek bir kişinin bile COVID-19'dan ölmediğini bildirdi.
Amerika Birleşik Devletleri ve Batı Avrupa ülkeleri dahil çoğu bölgedeki yönergeler, COVID-19'un bir şekilde katkıda bulunduğu tüm ölümlerin “COVID-19 ile ilişkili ölüm” olarak sayılmasını şart koşuyor (https://www.deccanherald.com/international/china-limits-how-it-defines-covid-deaths-in-official-count-1173990.html).
Demokrasi ile COVID-19’un ne ilgisi var?
Halkın sağlığını önemli gören ve gerekli önlemleri almada tereddüt etmeyen ülkeler genellikle demokrasi ile yönetilen, kurumların işlediği ülkelerdir. Bu aşılama kampanyalarına, hastalığa karşı önlemlerde, hastalığın tanı koyma kriterlerine de yansır. Örneğin aşağıda soldaki grafikler Çin, sağdaki grafikler ise İspanya’ya aittir. Çin’de olgu (kırmızı) ve ölümlerde (beyaz) artış olmasına karşın aşılanmada (yeşil) hafif bir kıpırdanma ve etkisiz aşıların ekonomik ve milliyetçi nedenlerle tercih edildiğini görüyoruz. Tamamen ideal bir demokrasi olmasa da İspanya’da kamuoyunun söz hakkı ve kurumların işlerliği olmasından dolayı olgu ve ölümlerde ciddi artış olmasa da aşılanmada astronomik bir yükseliş görülmektedir (https://gisanddata.maps.arcgis.com/apps/dashboards/bda7594740fd40299423467b48e9ecf6).
Özet
İnfluenza, COVID-19 ve pnömokok aşılanmaları birbirinden etkilenen ve birbirini destekleyen bağışıklama pratikleridir. Maske, mesafe gibi önlemler hala önemini korusa da Türkiye gibi ülkelerde pratikte anlam ifade edemeyeceği izlenmektedir. Kırılgan nüfus içinde en ön sırada yer alan yaşlı grubun her üç hastalıkla ilgili aşılanması ölüm ve şiddetli hastalık oranlarını düşürme yönünde etkileme olasılığı net olarak ortaya konmuştur. Hem devlet kuruluşları hem de sivil toplum örgütleri, meslek/uzmanlık dernekleri bu yönde açık ve yüksek volümlü bir aşılanma kampanyası yürütmelidir.
