Monkeypox (MPX) veya “Maymun çiçeği hastalığı” avlanan ve eti yenen kemirgenlerden işlemler sırasında insana geçen, ancak düşük oranda insanlar arasında da bulaşan viral zoonotik bir hastalıktır. 1970’lerde Orta-Batı Afrika'nın tropik ormanlarında ortaya çıkmış, düşük hızlı yayılma ile seyrederken 2017-22 arasında ağırlıkla Nijerya’da yüzlerce olguyu enfekte etmiştir. Tekil olgular son birkaç yıl içinde İsrail, Birleşik Krallık ve ABD’de ortaya çıkmıştır. 2022 Mayıs ayında İngiltere, İspanya, Portekiz ve Amerika'da görülmüştür.
Dünya Sağlık Örgütü tarafından yakın izleme alınan hastalığın tam anlamıyla bir pandemiye dönüşüp dönüşmeyeceği şu an kesin değildir, ancak pandeminin sözcük anlamı birkaç kıtada yayılım üzerine kurulduğundan yakın zamanda bu kriterleri karşılayabilecektir.
MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞI BELİRTİLERİ NELERDİR?
Kuluçka süresi 5 ila 21 gün arasındadır. Hastalarda ateş, kırgınlık, kas ağrıları ve cilt lezyonları (içi sıvı dolu döküntüler) tipiktir (Şekil 1 A ve B). Büyümüş lenf bezler (lenfadenopati) ise birçok diğer ateşli hastalığa göre ayırt edici bulgusudur. Bulaşma için damlacık enfeksiyonunun adı geçse de pratikte aktif cilt lezyonu olan kişilerle yakın temas, cinsel ilişki, yatağı paylaşma gibi etkenlerle bulaş ön plandadır. Eradike edildiği ilan edilen 1980 yılına kadar ülkemizde çiçek aşısı uygulaması yapılmıştır. Bu aşı ile bağışıklananların (ülkemizde 50 yaş üzeri diye düşünülebilir) MPX’a karşı korunduğu kabul edilmektedir. Ölüm hızı %3-6 arasındadır.
MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞININ AŞISI VAR MI?
MPX’a karşı onaylanmış bir aşı bulunmakta (Jynneos, Imvamune veya Imvanex) ise de halihazırda yaygınlaşmamıştır (Şekil 2). Bu aşıya ait bilgiler henüz sadece hayvan çalışmalarına dayanmaktadır. Bazı antiviral ajanlar (tecovirimat, cidofovir ve brincidofovir) pox virüs ailesine karşı tedavide lisanslanmıştır ancak insan tedavilerinde etkinlik ve güvenlilik çalışmaları sürmektedir. Vaccinia immune globulin (VIG) de tedavide yararlıdır. CDC halen kimlerin aşılanması gerektiğine ilişkin kapsamı belirlemeye çalışmaktadır. Bu nedenlerle tehlikenin ciddiye alınması, başta acil servisler ve birinci düzey bakımda yer alan sağlık çalışanları olmak üzere MPX hakkında eğitim verilmesi, tanı kitlerinin yaygınlaştırılması, referans laboratuarlarının belirlenmesi, riskli grupların belirlenip taranması uygun olacaktır.
Şekil 1 A ve B. Doğrulanmış Monkeypox veya Maymun çiçeği hastalığı olgularında değişik evrelerde lezyonlar.
Şekil 2. Çiçek virüs ailesine karşı aşılanma kiti.
