Covid-19’un Omicron varyantının alt varyantı olan XBB.1.5 bugüne kadar tespit edilen en hızlı bulaşan Corona virüsü olarak biliniyor. Yeni çıkan varyantlar genellikle önceki varyantlara göre immün sistemin savunmasını yok sayacak veya ondan kaçabilecek (immune-evasive) şekilde evrimleşmiştir, bu nedenle güncel aşılar önem kazanmaktadır. Benzer şekilde influenza aşıları da önceki yıllardaki suşların verileri ile hazırlandığından %70-80 kadar kapsayıcı olabilmektedir.
İyi haber, tüm evrimleşme çabalarına rağmen virüs aşılardan tamamen veya büyük oranda kaçacak mekanizmalara sahip olamamıştır.
Şeffaflık ve aşı güvenliği, pandemi mücadelesinde kilit konulardır. Aşılar sonrası görülen istenmeyen olaylar (advers etkiler), aşının kendisi dışında da birçok faktöre bağlı olabileceğinden çalışmalar titizlikle sürdürülmek durumundadır. Bu nedenle geniş, toplum tabanlı veri havuzları üzerinden açık ve şeffaf yürütülen araştırmalar bilimsel kanıtları oluşturmakta, bunun dışında spekülatif veya söylencelere dayalı argümanlar üzerinden fikir yürütmek yanlış sonuçlara götürebilmektedir. Aşı karşıtlığı hem dünyada hem de bizde asıl olarak bilim karşıtlığı, ilerlemeye karşı dirençten beslenmekte, öte yandan dini, geleneksel ve diğer hassasiyetleri kullanarak kendine kitle bulmaya çabalamaktadır. Örneğin aşıların kısırlığa yol açabileceği düşüncesi ile aslında aşıların bazı şirketlerin kar eğrilerini yükseltmek için kurgulandığı temelsiz iddiaları gerçek yaşamda yan yana gelemeyecek farklı hassasiyetlerde sinerji oluşturabilmekte, aynı aşı karşıtı propagandaya hizmet edebilmektedir (OdaTv haberi).
Yakın zamanda bivalan (iki değerlikli) COVID-19 aşılarının elde edilebilmesi sonrasında aşıların yaşlı kişilerde iskemik inme (stroke) sıklığında artış görüldüğü ortaya atılmıştır (Reuters, Bloomberg). Öncü veriler, bivalan Pfizer-BioNTech COVID-19 aşısı uygulanan 65 yaş ve üzeri kişilerin aşılamadan sonraki 21 gün içinde iskemik inme geçirme olasılığının aşılamadan sonra 22 -42 güne kıyasla daha yüksek olabileceğini gündeme getirdi. CDC'nin Aşı Güvenliği Veri Bağlantısı (VSD), bivalan Pfizer-BioNTech COVID-19 Aşısı uygulanan 65 yaş ve üstü kişilerde iskemik inme için bir güvenlik endişesi olup olmadığına dair ek araştırma başlattı.
İlginçtir, bu ön bulgu bivalan Moderna COVID-19 aşısı uygulananlarda bildirilmemiştir. VSD'de tanımlanan duruma katkıda bulunan ve daha fazla araştırmayı hak eden başka karıştırıcı faktörler de olabilir. Bunu izleyen çok sayıda analizde bu bulgu doğrulanmamıştır:
• ABD’de Medicare ve Medicaid Hizmetleri Merkezleri veri tabanında bivalan Pfizer-BioNTech ve Moderna aşılarına ilişkin geniş bir araştırma, iskemik inme riskinde artış olmadığını ortaya koydu
• Veterans Affairs veri tabanını kullanan bir ön çalışma, bivalan aşıların ardından iskemik inme riskinde artış olduğunu göstermedi.
• CDC ve FDA tarafından yönetilen Aşı Olumsuz Olay Raporlama Sistemi (VAERS), bivalan aşı sonrasında iskemik inmelerin bildirilmesinde bir artış görmemiştir.
• Pfizer-BioNTech'in küresel güvenlik veri tabanı, bivalan aşı ile iskemik inme bulgularında artış göstermedi
• Diğer ülkelerde de bivalan aşılarla iskemik inme riskinde artış gözlemlenmemiştir.
Veriler toplamda bu ön bulguların gerçek bir klinik riski temsil etme olasılığının çok düşük olduğunu ortaya koymaktadır
Sonuçta öncelikle aşı uygulamasında herhangi bir değişiklik önerilmemektedir. CDC ve önde gelen diğer kuruluşlar, uzmanlık dernekleri, 6 aya kadar bebekler hariç herkesin COVID-19 aşılarını güncellemesini öneriyor. Bivalan aşı uygulanmaya aday kişiler de bu toplamın içindedir. Aşıları güncellenmiş olmak farklı ülkelerde birçok çalışmada gösterildiği gibi, COVID-19'dan ölümleri, hastaneye yatışları ve ciddi hastalıkları azaltmak için elimizdeki en etkili araçtır:
• Güncel aşılar, COVID-19 nedeniyle hastaneye yatma riskini aşısızlara göre yaklaşık 3 kat, ölüm riskini de yaklaşık 19 kat azaltır.
• Öncü bulgular, bivalan aşının, diğerlerine göre ciddi hastalık ve ölüme karşı %80'den fazla koruma sağladığını göstermiştir.
Özet: Tıpta verdiğimiz hemen tüm kararlar %100 doğrular üzerinden değil, yarar-zarar dengesinin ne tarafa ağır bastığına ilişkin yürütülür. Örneğin zatürre için antibiyotik yazdığımızda, kalp krizine müdahale ederken zarardan çok yarar sağlayacak girişimlere öncelik veririz. Aşılarda da, dünyada 3 yılda büyük bir bilgi birikimi sağlandı ve ezici şekilde yararı, insanları ölümden kurtardığı ortaya kondu. Bilim ve halk düşmanlarının farklı hassasiyetler üzerinden demagoji girişimleri yine binyıllardır geliştirilen panzehirleri olan bilimle, sağduyu ile karşılanmaktadır. Aşı, yaşamınızı kurtarır. Gerisi laf-i güzaf.
Kaynaklar:
1. mRNA itirafı... Resmen kabul etti: Hatırlatma dozu uyarısı https://www.odatv4.com/saglik/mrna-itirafi-resmen-kabul-etti-hatirlatma-dozu-uyarisi-266712
2. U.S. FDA, CDC see early signal of possible Pfizer bivalent COVID shot link to stroke. 14 Ocak 2023, https://www.reuters.com/business/healthcare-pharmaceuticals/us-says-pfizers-bivalent-covid-shot-may-be-linked-stroke-older-adults-2023-01-13/
3. Pfizer Bivalent Vaccine Linked to Strokes in Preliminary Data https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-01-13/pfizer-bivalent-vaccine-linked-to-stroke-in-preliminary-data?leadSource=uverify%20wall
