A ailesi 23 Ocak 2020’de Wuhan’dan Guangzhou’ya gitmiş ve 24 Ocak’ta restoranda yemek yemişlerdir. Üç aileden toplam 10 kişinin hastalanması ile sonuçlanan öyküyü temaslı takibi şeklinde irdelemek istedik.
‘Restaurant X’ (RX) Guangzhou merkezinde klimalı, 5 katlı lüks bir binada yerleşmiş olan A sınıfı bir tesistir. Her katta ayrı klima bulunur ve penceresi yoktur. 3. Kattaki yemek salonu 145 m2 alandadır ve masalar arası 1 m civarındadır. A ve B ailelerinin orada geçirdikleri sürenin 53 dakikası, A ve C’nin ise 73 dakikası çakışmaktadır. C ailesinin masasının üzerinde havayı dışarıya alan ve soğuk havayı içeriye veren klima bulunmaktadır.
Şekil. Guangzhou’daki restoranda klimadan COVID-19 yayımına konu olan masaların ve kişilerin oturma düzenini gösteren diagram. Kırmızı yuvarlak içine alınan kişilerin tümü hastalığa yakalanmıştır. Sarı ile boyanmış olan ise ‘index-case’ dediğimiz hastanede yakalandığı için diğer kişilerin temaslı izlemi ile bulunmasını sağlayan olgudur (Lu, 2020). 24 Ocak 2020’de, RX içerisinde 83 müşteri ve 8 personel bulunmaktaydı. 83 müşteriden 10’u COVID-19’a yakalandı. 73 kişi 14 gün karantinaya alındı. Bu kişilerden ve klimaların alınan sürüntülerden yapılan PCR sonuçları negatif geldi. Sonuçta klimalar negatif olduğuna göre en olası yayılım yolu damlacık yoludur. Yani A1 indeks olgu asemptomatik olduğu halde klima havası ile virüsü yaymıştır. B ailesindeki 3 kişi de A1 üzerinden doğrudan enfekte olmuştur. Yine de küçük bir olasılık, B2 ve B3’ün B1 üzerinden enfekte olmasıdır. C ailesinin iki bireyi ise doğrudan B1 ile enfekte olmuştur. Yine küçük bir olasılık 27 Ocak’tan itibaren C1 C2’ye bakım yaparken enfekte olmuş olabilir. Büyük damlacıkların (>5 mikrometre, mcm) havada çok kısa süre kalıp yere düştüğünü biliyoruz. RX’te güçlü hav akımı damlacıkları tüm masalardan birbirlerine taşımış olabilir. 5 mcm altındaki tanecikler ise 1 m’den fazla uzaklıklara kolayca taşınabilir, havada saatlerce asılı kalabilir (Fernstrom, 2013). SARS ve MERS’te de bu tür bulaşlar bildirilmiştir (Lee 2013, Kim 2016). İlginçtir, personelden veya diğer müşterilerden hiçbiri enfekte olmamıştır. Bu durum aerosol bulaşı için atipik bir durumdur. Yine de, damlacıkların hava akımının yolunu izlediğini ve uzaktaki masalara kadar gidemediğini düşündürmektedir. Sonuç olarak RX’te gerçekleşen bu bulaş, 10 kişinin klima yüzünden COVID-19’a yakalanmasına yol açmıştır. Anahtar faktör hava akımının yolu ve yönüdür. Önerimiz, restoranlarda ateş ölçerek tarama yapılması, sıkı önlemlerden ödün verilmemesi, masalar arasındaki uzaklığın artırılması ve havalandırmanın iyileştirilmesidir.
1. Lu J, Gu J, Li K, et al. COVID-19 outbreak associated with air conditioning in restaurant, Guangzhou, China, 2020. Emerg Infect Dis. 2020 Jul. https://doi.org/10.3201/eid2607.200764 2. Fernstrom A, Goldblatt M. Aerobiology and its role in the transmission of infectious diseases. J Pathogens. 2013;2013:493960. DOIExternal LinkPubMedExternal Link 3. Lee N, Hui D, Wu A, Chan P, Cameron P, Joynt GM, et al. A major outbreak of severe acute respiratory syndrome in Hong Kong. N Engl J Med. 2003;348:1986–94. DOIExternal LinkPubMedExternal Link 4. Kim SH, Chang SY, Sung M, Park JH, Bin Kim H, Lee H, et al. Extensive viable Middle East respiratory syndrome (MERS) coronavirus contamination in air and surrounding environment in MERS isolation wards. Clin Infect Dis. 2016;63:363–9. DOIExternal LinkPubMedExternal Link
